Yengil atletika va uni

99-rasm. Bosqon ushlash 
Dastlabki holat. Bosqonni aylantirishdan oldin uloqtiruvchi 
doiraning ortki qismida uloqtirish tomoniga orqasi bilan o‘girilib 
turadi. Poylar tashqariga qarab burilgan holda bir-biridan 60-80 sm 
oraliqda joylashtiriladi. Uloqtiruvchi bosqonni o‘ngdan orqaroqda 
yerga qo‘yadi. O‘ng oyog‘ini sal bukib, tana og‘irligini uning ustiga 
tushirib turib, yelka kamarini o‘ngga buradi va gavdasini salgina 
oldinga ergashtiradi. Bu paytda chap qo‘l bilan sim bir to‘g‘ri chiziqni 
tashkil qiladi, o‘ng qo‘l esa tirsak bo‘g‘imidan salgina bukiladi. Boshni 
hech qayoqqa burmay va egmay to‘g‘ri tutish kerak.
100-rasm. Bosqon uloqtirishga tayyorlanish

---

477
Bosqonni dastlabki aylantirish – uloqtirishning ajralmas qismi 
bo‘lib, qolgan harakatlarning to‘g‘ri bajarilishi shunga bog‘liqdir. 
Dunyoning eng kuchli uloqtiruvchilari dastlabki aylantirishni ikki 
davrada bajaradilar va bunda bosqon sharini burilishlarni boshlash 
uchun kerakli tezlikda (13-14 m/sek) harakatlantira boshlaydilar. 
Bosqonning aylanish yuzasi ufqqa nisbatan taxminan 38-40
0
og‘ma 
bo‘ladi. Burilishlar vaqtida esa aylanish yuzasining og‘ishi 42-44
0
gacha oshadi.
Dastlabki aylantirishning birinchi davrasi oyoq va gavdani chala 
tiklangan holatda boshlanadi. Shu bilan birgalikda yelka kamari tos 
bilan bir yuzada chapga buriladi va uloqtiruvchi to‘g‘ri uzatilgan 
qo‘llari bilan bosqonni aylanma harakatga keltiradi. Bosqon oldinga-
yuqoriga harakatlanayotganida, taxminan chap poy uchining 
qarshisida bo‘lishi lozim. Dastlabki aylantirish vaqtida bosh to‘g‘ri 
tutilishi kerak, chunki boshni burish va egish muvozanatni saqlashga 
to‘sqinlik qiladi.
Oldingi-yuqoriga harakatlanayotgan to‘g‘ri qo‘llar ko‘krak 
balandligiga etgach, chapga aylana boshlaydi. O‘ng qo‘l chap qo‘ldan 
balandroq ko‘tariladi, keyin ikkala qo‘l ham tirsak bo‘g‘imidan bir 
oz bukiladi; qo‘l panjalari bosh orqasidan, bilaklar esa bosh ustidan 
aylanib o‘tadi. Gavda sal orqaga egilgan bo‘lib, tosni oldinga, bukilgan 
oyoq ustiga chiqarilgan.
Keyinchalik yelka kamari yuqoridan tushayotgan bosqon ro‘pa-
rasiga eng oxiriga qadar o‘ngga buriladi. Qo‘llar harakatni davom 
ettirib, o‘ngga-pastga tusha boshlaydi, chap qo‘l to‘g‘rilanadi, o‘ng 
qo‘l esa tag‘in ham ko‘proq bukiladi, uning tirsagi pasayadi. Bosqon 
shari uloqtiruvchining orqasidan uzoqlab o‘tadi; agarda oldindan 
kuzatilsa, asbob sportchi gavdasinining chap tomonidan ancha uzoqda 
ekanligi yaqqol ko‘rinadi.
Dastlabki aylantirishning ikkinchi davrasi bolg‘aning o‘ngdan-
orqaga qarab tushish harakati bilan boshlanadi. Uloqtiruvchi haraka-
tning boshlanishida bukilgan qo‘lini to‘g‘rilab, bosqonni gavdasining 
o‘ng tomonidan pastga tushiradi, yelka kamarini esa tos bilan bir 
tekislikda chapga buradi.

---

478