Yillarda turkiya reja kirish I bob

Sultonlikni bekor qilinishi. Biroq istambulda feodal – klerikal unsurlar tayanchi, imperialistlar qo‘lida qo‘g‘irchoq bo‘lgan sulton va uning hukumati mavjud edi. Turkiya bilan tinchlik shartnomasini tuzish uchun konferensiya chaqirar ekanlar. Antanta davlatlari unda ishtirok etish uchun sultonlik hukumatini ham Buyuk Majlis hukumatini ham taklif qilganlar. Bunday vaziyat Buyuk Majlis hukumatini sultonlik haqidagi masalani ortga qoldirmasdan hal qilishga undadi. 1922 yil 1 noyabr qarori bilan Buyuk Majlis xalifalikni saqlangan holda sultonlikni bekor qildi. Taxtdan tushirilgan sulton 17 noyabrda ingliz kemasida Malta oroliga “Britaniya himoyasiga” qochib ketadi. Buyuk majlis 1922 yil 18 noyabrda sobiq sultonni xalifa sifatida ham taxtdan tushirilishi haqida qaror chiqardi. Lekin respublika rasman e’lon qilinmadi. Chunki mamlakatdagi o‘sha vaqtdagi konservativ an’analarni keng yoyilganligini hisobga olib Mustafo Otaturk shunday yo‘l tutdi. Sultonlikni tugatilishidan ko‘p o‘tmasdan burjuaziyani turli guruhlari plmeshchiklar, ziyolilar, ruxoniylar kirgan burjua – pomeshchik kamolchilar ittifoqi parchalana bordi. Shundan keyin burjuaziyaning asosiy qatlamlari va ular bilan bog‘langan pomeshchiklar, harbiy amaldorlar va burjua ziyolilari Mustafo Kamol Otaturk tashabbusi bilan 1923 yil aprelda avvalgi huquqlarni himoya qilish jamiyatlari o‘rniga yangi siyosiy tashkilot Xalq partiyasini tuzdilar.
Lozanna tinchlik shartnomasi. Turkiyada muhim ichki o‘zgarishlar bo‘layotgan bir vaqtda Lozanna (Shveysariya)da antanta mamlakatlari bilan turkiya o‘rtasida tinchlik shartnomasini tuzish haqida muzokaralar boshlangan edi. Uzoq muzokaralardan so‘ng 1923 yil 24 iyulda bir qator ilovalar bilan tinchlik shartnomasini imzolandi. Lozanna shartnomasiga ko‘ra Antanta mamlakatlari turkiya mustaqilligini sharqiy Frakiya, Kichik Osiyo, Arman tog‘lari g‘arbiy qismi, Suriya – Mesopatamiya yassi tog‘lari shimoliy qismi chegaralarida tan oldilar. Shuningdek ular taslimchilikni va unga asoslangan teng huquqli bo‘lmagan shartnomalarni bekor qilinishini e’tirof etdilar. Lozanna shartnomasi turkiya uchun turk xalqi ozodlik kurashi jarayonida ko‘p millatli usmon imperiyasi o‘rnida vujudga kelgan yangi turk milliy mustaqil davlatni imperialistik davlatlar tomnidan tan olinishi akti sifatida nihoyatda muhim ahamiyatga ega edi.