Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

Щ
100


гщ_ ^{1 +} 100


I , ^mn


(7.2)


bu yerda: e_sm, e_p e₂, ... е_п — aralashma uchun har bir komponent
ning fizik kattalik qiymati.
m_{ + m₂+ ... + m_n = 100. (7.3)
m_v m₂, m_n — gazli aralashmaning foizli qiymati. (7.2) va (7.3)
tenglamalar ko‘rsatib turibdiki, tekshirishning fizikaviy usulini ikki-
lamchi arashmalarda qo‘llash mumkin. Ko‘p komponentli
aralashmalarni tahlil qilishda aniqlanayotgan komponentning fizik
kattaligi boshqa komponentlardan sezilarli farq qilsa, ular uchun uni
katta xatoliksiz bir xil deb qabul qilish mumkin.
Analizatorlarning katta qismini optik asboblar tashkil qiladi. Ular
qo‘llanish energiyasi spektrlarini ko‘rinmaydigan qismini gazni yuta-
digan sorbentlari (gaz yoki suyuqlik)da yutilishini o‘lchashga asoslan-
gan. Infraqizil yutilish gazoanalizatorlarining ishlashi infraqizil nurlari
spektrining ikki atomli gazlarda yutilish hodisasiga asoslangan. Bu
hodisa Lambert-Ber qonuni bo‘yicha tushuntirilib, unda to‘lqin
uzunligidagi monoxromatik nurlanish quyidagi tenglama orqali ifo-
dalanadi:
Ф= Ф₀Ь~^ес\


(7.4)

I)ii yerda: Ф— yutiladigan moddadan chiqadigan nurlanish oqimi;

Ф₀ — yutiladigan moddaga kiradigan nurlanish oqimi;
L — yutilishning molekulyar ko‘rsatkichi; c — yutiladigan moddaning konsentratsiyasi; t — yutiladigan modda qatlamining qalinligi.
Agar kiradigan nurlanish oqimi Ф₀ ning chiqadigan nurlanish oqimi ga nisbatini olsak, u holda gazning optik zichligi deb ataluvchi kattalikka ega bo‘lamiz:
D=ln§L. (7.5)
Ф,
Berilgan radiatsiya oqimining aniq bir jadallashuvida hamda bedl­am qatlam qalinligiga optik zichlik va xuddi shunday radiatsiya oqimining i liiqishi yutiladigan komponent konsentratsiyasi bilan aniqlanadi.
Infraqizil yutilish gaz analizatorlarida ba’zi chastotalarda uzatila- iligan oqim radiatsiyasi gazli kyuvetdan o'tkaziladi. Gaz oqimidan kcyinda oqimning kuchsizlanishini o‘lchaydigan qabul qiluvchi »rnatilgan.
Qabul qiluvchi sifatida optik-akustik samara beradigan quyidagi .|ur Hmadan foydalaniladi. Agar infraqizil nurlar oqimini yopiq gaz hajmi orqali o‘tkazilsa, u holda nurning yutilishi natijasida gazning icmperaturasi ortadi, aks holda, ya’ni nurlanish oqimi to‘xtatilsa, gazning Irmperaturasi pasayadi. Yopiq hajmda gaz temperaturasining o‘zgarishi bosimning o‘zgarishiga olib boradi, qaysiki uning o‘zgarishi tebranish • liastotasiga bog‘liq, amplitudasi esa to‘lqinning jadallashuviga va uning yuiilish darajasiga bog‘liq. Bosimning o‘zgarishi mikrofon yordamida ij.ihul qilinadi va kuchaytirgich orqali o'lchov asbobiga uzatiladi.
Optik-akustik analizator
46- rasmda optik-akustik analizatorning prinsipial sxemasi keltiril- i hi Nur qabul qiluvchi idish tekshirilishi kerak bo'lgan gaz kompo- ni'iiti bilan to‘ldirilgan. Manba 2 dan berilgan infraqizil nurlar oqimi "Vila / dan qaytib, tekshirilayotgan aralashma bilan birgalikda kyuvet i dan o‘tib, nur qabul qilish idishiga boradi.
kyuvetni to‘ldiradigan tekshiriladigan aralashma 8 hamda nur i ilnil qilish kamerasini to‘ldiradigan komponent bo‘lmaganda, mik- mliin 5 dan olinadigan signal kuchaytirgich chiqishida eng katta ■iiymatga ega bo‘ladi.