Z. X. A L im o V a transport vositalarida

Neftni qayta ishlash qurilmasining sxemasi:
1-trubali pech; 2-bug ‘latish kolonnasi; 3-rektifikatsiya kolonnasi; 
4-yordamchi kolonna; 5-nasos; 6-sovutgich; 7-suv va ijloslarni ushlab 
qolgich; 8-nasos; 9-sovutgich.
N eftni birlam chi qayta ishlash usuli (haydash usuli) fizikaviy 
usul bo‘lib, neft tarkibidagi uglevodorodlar qaynash haroratiga qarab 
ajratiladi. N eftni haydash deganda, uni qaynash darajasigacha qizdirib, 
tarkibida bo‘lgan uglevodorodlar bug‘ holiga keltiriladi, so ‘ngra ular 
sovitilib, suyuqlikkka aylangach y ig ‘ib olish tushuniladi. H aydash 
natijasida distillyat va qoldiq hosil b o ‘ladi. Bu usulda neft pechda 
300+500 °C haroratda qizdirilib, ajratgich kolonkasidan o ‘tkaziladi 
(1.3-rasm). N atijada uning tarkibidagi uglevodorodlar qaynash 
haroratiga qarab fraksiyalarga ajratiladi. Fraksiya deb, neftni m a ’lum
harorat o ralig‘ida qaynaydigan b o ‘lagiga aytiladi.
16

---

H aydash jarayoni bir m arta, k o ‘p m arta va sekin-asta bug‘latish 
y o ‘li bilan am alga oshirilishi m um kin. Bir m arta bug'latishda isitish 
berilgan haroratgacha olib boriladi v a bug‘ sistem adan chiqm asdan 
turib, suyuq faza bilan aralashgan xolda saqlanadi.
Bu usulda (1.4-rasm ) neft nasos (4) orqali issiqlik alm ashtirgich 
(1) ga, so‘ngra neft tindirgichlariga yuboriladi. U yerda suv va loydan 
tozalanib (2), pech (3) orqali rektifikatsion kolonna (5) ga yuboriladi.
1.4-rasm. 
Bir marta bug‘latishli neftni haydash qurilmasi:
1-issiqlik almashtirgich; 2- suv va loy ajratgich; 3-pech; 4- nasos; 5- 
rektifikatsion colonna (minora)
N eftni haydash yoki rektifikatsiya qilish maxsus rektifikatsiya 
m inoralarida olib boriladi. Bu m inoralar balandligi 35-40m gacha 
bo ‘lib, uning ichida bir necha qator gorizontal joylashgan teshikli 
to ‘siqlar - tarelkalari b o ‘ladi. R ektifikatsion kolonnalar neft yoki neft 
m ahsulotlari fraksiyalarining qaynash haroratlariga qarab ajratish 
uchun ishlatiladi.
N eftni haydash jarayonida eng yengil neft m ahsulotlari rektifi­
katsiya m inorasining yuqori qism idan olinsa, pastga qarab yaqin- 
lashgan sari o g ‘irroq neft m aqsulotlari ajratib olinadi.

---

Rektifikatsion kolonnaga (1.5-rasm) xomashyo kerakli harorat- 
gacha isitilib, bug‘ va suyuqlik aralashmasi holida beriladi. Neft 
bug‘lari kolonnaga tarelka teshiklaridan o‘tib yuqoriga ko‘tariladi. 
Ular yuqoriga ko‘tarilgan sari asta-sekin sovib, qaynash haroratiga 
qarab tarelkalaming birortasida suyuqlikka aylanadi. Bug‘ yuqoriga 
ko‘tariladi, suyuqlik esa pastga oqib tushadi. Bug‘Ianish va suyuqla- 
nish jarayoni kolonnaning har bir tarelkasida qaytariladi.