Z. X. A L im o V a transport vositalarida

benzinning 
ishlatilishini cheklashni taqozo etadi. Tetraetilqo‘rqoshin 
(TEQ) Pb (C
2
H
5)4
quyuq 
rangsiz zaxarli 
suyuqliK 
bo‘lib, zichligi 
1659kg/m3, 
qaynash 
harorati 
200°C, 
suvda 
erimaydi. 
Tetraetilqo‘rqoshinli 
antide-tonatorlarining 
ish 
mexanizmi 
qo‘yidagicha yoziladi:
Pb(C
2
H
5) 4
—> Pb + 4C
2
H5; Pb+
0 2
- » P b
0 2
R-CH
2
-0 0 H + P b 0
2
-> C 0 0 H + Pb + H20 +
1/2
0
2 
(yuqori haroratda boradi)
Benzinga 0,1% qo‘shilgan etilli suyuqlik birikmasi oktan sonini 
10 birlikka oshiradi. Aviatsiya benziniga bu birikmadan 0,3% 
qo‘shiladi. Etil suyuqligi qo‘shilgan benzin etillangan deyiladi va 
bunday benzin ranglanadi. Hozirgi kunda tetraetilqo‘rg‘oshin (TEQ)ni 
о ‘mini bosadigan suyuqlik topish ustida ilmiy ishlar olib borilmoqda. 
Marganets 
asosli 
birikmalaming, 
masalan, 
siklopen- 
tadiyeniltrikarbonil MnC
2
H
5
(qisqacha - STM) yoki trikarbonil (2,3,2- 
siklopentadiyenil) marganets Mn(CO)
3
(C
2
H5), dimer karbonil (2,3,2- 
siklopentadiyenil) nikel [Ni(CO) ( C
2
H5)]2, ferrotsen Fe(C
2
H
5)2
ning 
istiqboli 
porloqdir. 
Bu 
moddalaming 
zaxarli 
ta’siri 
tetraetilqo‘rg‘oshinnikiga nisbatan 50 baravar kamroq ekan. Garchi 
uning tannarxi yuqori bo‘lsada, STMli benzin etillangan benzindan 
arzonga tushadi. Tetraetilqo‘rg‘oshin odamni zaxarlashi bilan birga, 
dvigatelga ham zararli ta’sir ko‘rsatadi. Etillangan benzin qurumining

---

60-70% ini qo‘rg‘oshin birikmalari tashkil etadi va detallami bunday 
qurumdan tozalash juda qiyin. Qurum bosishi natijasida yonish 
kamerasining hajmi kichrayishi, termoizolyatsiya xossalari va yonish 
maxsullarining harorati ortishi talab qilinadigan oktan sonining 5-8 
birlikka ortishiga sabab bo‘Iishi mumkin. Buning ustiga, qo‘rg‘oshin 
o‘t oldirish svechalari elektrodlariga xam tarqalib, ulaming o‘rtacha 
yo‘l bosish resursini 80 ming km dan 25-35 ming km ga kamaytiradi 
(shuning uchun xam o‘t oldirish svechalarining o'rtacha resursi 40 
ming km ga yaqin, ulami bundan kamroq yo‘l bosilgandan key in 
almashtirish tavsiya etiladi). Shunday qilib, yuqori sifatli, etilsiz AI-93 
markali yonilg‘i olish uchun uning tarkibiy qismlari qatoriga yangi va 
murakkab texnologik jarayonlar natijasida hosil bo‘lgan benzin 
kiritilishi va yonilg‘iga alkilbenzin bilan izopentan qo‘shilishi zarur.