Заки достонлари


чақ-чақ  учурган...(Рав.19).  ...мусича  ҳу-ҳу


Download 1.42 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/118
Sana21.04.2023
Hajmi1.42 Mb.
#1375985
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   118
Bog'liq
ХАЛҚ ОҒЗАКИ ДОСТОНЛАРИ ТИЛИНИНГ ЛИНГВОСТАТИСТИК ТАҲЛИЛИ

чақ-чақ 
учурган...(Рав.19). 
...мусича 
ҳу-ҳу 
тортиб...(Рав.19). ..ҳаққулар ҳақ-ҳақ деб,...(Рав.44). Ғознинг 
ғанқиллаган 
довуши 
кампирнинг 
ўғлининг 
қулоғига 
бориб...(Алп.235). Бораётир қўю-қўзи манграниб...(Алп.184).
2. Жонсиз предметлар товушига тақлид сўзлар. Кишилар 
табиатдаги жисмларнинг синиш, эгилиш, бир-бирига урилиши каби 
ҳаракатлар натижасида чиқарган товушларини, қуроллардан ўқ 
узишда пайдо бўлган товушларни характерлаб беради. Натижада 
кўплаб тақлид сўзлар пайдо бўлади. Бундай тақлид сўзлар физик ва 
химик хусусиятларига қараб бир неча хил бўлиши мумкин: 
а) қаттиқ предметлар товушига тақлид сўзлар: ...бир пилла шиқ 
этиб боғнинг девори очилди (Рав.21). Тоғ орасин данггирлатди 
(О.31). Тилла қалқонлар шариллаб (О.29). Маст йигитлар аралашди 
// Яловлари париллашди (О.57). Дубулға бошида дўнгуллаб, // Карк 
қубба қалқон қарқиллаб, // Тилла поянак урилган, // Узангиларга 
ширқиллаб (Алп.87). Келтирилган мисолларда «данг» сўзи «метал 
нарсаларнинг урилишидан чиқадиган овоз» (ЎТИЛ, I-том, 208-бет), 
«дўнг» «йўғон, тор, сим ва шу кабилар чертилганда чиқадиган дағал 
овоз» (ЎТИЛ, I-том, 243-бет), «шарилла» «тез ва бетиним шовқин 
билан оқмоқ(сув, суюқлик ҳақида)» (ЎТИЛ, II-том, 398-бет), 
«парилла» «тез қанот қоқиб, «парр» этган товуш чиқармоқ 
(паранда ҳақида)» (ЎТИЛ, I-том, 573-бет) маъноси сўзларнинг аташ 
маъноси бўлиб, достонлар матнида улар боғли қуршовда кўчма маъно 
касб этган. 
б) қуроллардан ўқ узиш пайтида пайдо бўлган товушларга 
тақлид сўзлар: Шиппа-шип қамчи тортди (Рав.74). Паранг милтиқ 
патир-патир (Рав.91). Паранги милтиқ тапира-тупур (О.49). Найза, 
қалқон ширқиллатди (О.30). Хитойчалар патир-путур, // Отилиб 
майдон ичинда (Алп.289). Сиёсатга тўплар ортиб, // Шаҳарларни 

Download 1.42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling