Заки достонлари


оға=қариндош, қон-қариндош, бевосита “мен”дан катта, бир  авлод, эркак. опа


Download 1.42 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/118
Sana21.04.2023
Hajmi1.42 Mb.
#1375985
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   118
Bog'liq
ХАЛҚ ОҒЗАКИ ДОСТОНЛАРИ ТИЛИНИНГ ЛИНГВОСТАТИСТИК ТАҲЛИЛИ

оға=қариндош, қон-қариндош, бевосита “мен”дан катта, бир 
авлод, эркак.
опа=қариндош, қон-қариндош, бевосита “мен” дан катта, бир 
авлод, аёл.
«Эркак жинсига мансуб» эр, куёв, почча, язна, қайин; «аёл 
жинсига мансуб» хотин, келин, янга, овсин сўзлари учун «эркак // 
аёл», «мендан катта // кичик», «қариндош // бегона» маънолари хос. 
Бу сўзлар ўзбек тилида жумладан, достонлар тилида ҳам 
қариндошларга ҳурмат юзасидан ва умуман, ёши улуғроқ нотаниш 
кишиларга ҳам қарата қўлланилади
47
.
б) мурожаат маъноси асосидаги жинс билдирувчи сўзлар: «эркак 
жинсига мансуб» мард (А.i=24; Р.i=78), тўра (А.i=; Р.i=30), бек 
(А.i=126; Р.i=51), валламат (А.i=; Р.i=25), қиблагоҳ (Р.i=2)
султоним (А.i=4;Р.i=2), бойбачча (А.i=21; Р.i=31), бекбачча (А.i=7; 
Р.i=2), тақсир (Р.i=1); «аёл жинсига мансуб» меҳрибон (А.i=28; 
Р.i=6), бувиш (А.i=4; Р.i=9), ойим, қирқин (А.i=42; Р.i=1), бикач 
(А.i=20), бойбичча (А.i=26; Р.i=1), муштипар (А.i=33; Р.i=1) каби 
сўзлар маъносида «аёл // эркак», «мендан катта // кичик», «кучли // 
кучсиз» каби маънолар мавжуд. Аммо “қариндош”, “қон-қариндош”, 
“бир авлод” маънолари йўқ. Чунки, қон-қариндошлик сўзлар 
46
Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари. -Тошкент: Ўқитувчи, 1995.- 65 б.
47
Ўринбоев Б.Ўша асар,71-бет; Ражабов Н. Қарноб шевасининг лексик хусусиятлари. Сам ДУ асарлари: Янги 
серия, 102-сон, 1960.- 60 б. 


14 
парадигмасига бу сўзлар шу белгилар асосида бирорта сўзга зид 
қўйилмайди. Қиёсланг: Ғам ема, бегижон, йўғинг топилар (Рус.440). 
Хабар бер, бекбачча, қайда борасан (Алп.102). Ҳой алплар, эртан 
чошкагачайин 
муҳлат 
берингизлар...(Алп.59). 
Қиблагоҳим, 

Download 1.42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling