Zamonaviy axloqiy tarbiyaning yutuqlari va kamchiliklari

Ta'lim maqsadlari: Ta’lim doimiy mustahkam g‘oya va qadriyatlarga, ya’ni insonparvarlik (lotincha humanus – insoniy, insonparvar) tamoyillariga asoslanishi kerak: odamlarga muhabbat, psixologik bag‘rikenglik (tolerantlik), insonlar o‘rtasidagi munosabatlarda muloyimlik, shaxsni hurmat qilish. Insonni eng oliy qadriyat sifatida tan olish. Insonparvarlik nuqtai nazaridan tarbiyaning pirovard maqsadi shundan iboratki, inson to'laqonli faoliyat sub'ektiga aylanishi kerak, ya'ni. bepul, lekin dunyoda sodir bo'layotgan hamma narsa uchun javobgar.
Tarbiya natijasi shaxsning ijtimoiy rivojlanishi, uning qarashlari, motivlari va real harakatlarida ijobiy o'zgarishlarni nazarda tutganidan kelib chiqib, bolani tarbiyalash natijasiga qaratilgan tarbiya vazifalarining uch guruhini ajratib ko'rsatish mumkin. Birinchi guruh vazifalari insonparvarlik dunyoqarashini shakllantirish bilan bog'liq. Bu muammolarni hal etish jarayonida umuminsoniy qadriyatlarning ichki makonga kirishi, shaxsda gumanistik qarashlar va e’tiqodlarning shakllanishi jarayoni sodir bo‘ladi. Ikkinchi guruh vazifalari birinchisi bilan uzviy bog'liq bo'lib, axloqiy xatti-harakatlarning ehtiyojlari va motivlarini shakllantirishga qaratilgan. Uchinchi guruh bu motivlarni amalga oshirish uchun sharoit yaratish va bolalarning axloqiy xulq-atvorini rag'batlantirishni o'z ichiga oladi.
BILET 16.
№ 31. Ijtimoiy-ruhiy hodisalar
Ijtimoiy-psixologik hodisalar ijtimoiy muhit, shaxs va guruhning o'zaro ta'siridan kelib chiqadi. Eng umumiy tushuncha tushunchadir "inson"- nutqi, ongi, yuksak psixik funksiyalari (abstrakt mantiqiy tafakkur, mantiqiy xotira va boshqalar), vositalar yaratishga, ulardan ijtimoiy mehnat jarayonida foydalanishga qodir bioijtimoiy mavjudot. Bu o'ziga xos insoniy xususiyatlar (nutq, ong, mehnat faoliyati va boshqalar) odamlarga biologik irsiyat tartibida o'tmaydi, balki ularda ularning hayoti davomida, oldingi avlodlar tomonidan yaratilgan madaniyatni o'zlashtirish jarayonida shakllanadi. Bolaning ijtimoiy va tarixiy tajribasini o'zlashtirishi uchun zarur shart-sharoitlar: 1) bola va kattalar o'rtasidagi muloqot, bu davrda bola adekvat faoliyatni o'rganadi, inson madaniyatini o'zlashtiradi; 2) tarixiy rivojlanish mahsuli bo'lgan ob'ektlarni o'zlashtirish uchun ularga nisbatan hech qanday emas, balki inson va inson faoliyatining muhim ijtimoiy rivojlangan usullarini o'zida takrorlaydigan adekvat faoliyatni amalga oshirish kerak.
Psixika oddiygina asab tizimiga tushirib bo'lmaydi. Aqliy xususiyatlar miyaning neyrofiziologik faolligining natijasidir, ammo ular psixik paydo bo'ladigan ichki fiziologik jarayonlarni emas, balki tashqi ob'ektlarning xususiyatlarini o'z ichiga oladi. Miyada sodir bo'ladigan signallarning o'zgarishi odam tomonidan o'zidan tashqarida, tashqi makonda va dunyoda sodir bo'ladigan hodisalar sifatida qabul qilinadi. Miya psixikani ajratadi, fikr jigarning o'tni qanday chiqarishiga o'xshaydi. Bu nazariyaning kamchiligi shundaki, ular psixikani asab jarayonlari bilan aniqlaydilar, ular orasidagi sifat farqlarini ko'rmaydilar.
Ruhiy hodisalar alohida neyrofiziologik jarayon bilan bog'liq emas, balki bunday jarayonlarning uyushgan agregatlari bilan, ya'ni. psixika - miyaning tizimli sifati, insonda hayot jarayonida shakllanadigan miyaning ko'p bosqichli funktsional tizimlari va uning o'zining kuchli faoliyati orqali insoniyatning tarixan shakllangan faoliyat shakllari va tajribasini o'zlashtirishi orqali amalga oshiriladi. Demak, konkret insoniy fazilatlar (ong, nutq, mehnat va boshqalar), inson ruhiyati insonda faqat uning hayoti davomida, avvalgi avlodlar yaratgan madaniyatni o`zlashtirish jarayonida shakllanadi.
№ 32: Ta'lim vositalari