Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети

Қонунлар. Роман-герман ҳуқуқ оиласининг ҳуқуқ манбалари 
тизимида қонунлар асосий ўрин тутади. Бу оиланинг барча 
мамлакатларида мавжуд қонун нормалари олий юридик кучга эга деб 
тан олинади. Уларнинг нуфузи кўпчилик давлатлар томонидан 
одатдаги қонунларнинг конституциявийлиги устидан суд назорати 
ўрнатилганлигида намоён бўлади. Европа юридик доктринаси ва 
қонунчилик амалиёти қонуннинг қуйидаги 3 турини фарқлайди: 
кодекслар, махсус қонунлар (жорий қонунчилик) ва қонунларнинг 
йиғма матнлари. 
1896 йилги Германия Фуқаролик қонунлари мажмуи қўйидаги 
беш китобдан иборат бўлган: 
1.Умумий қисм; 
2.Мажбурий ҳуқуқ; 
3.Ашёвий ҳуқуқ; 
4.Оила ҳуқуқи; 
5.Мерос ҳуқуқи. 
Германия Фуқаролик қонунлари мажмуининг таркибий 
тузилиши классик пандект тизимини тавсифлайди. Бунда, 
нормаларнинг амал қилиши қолган барча бўлимларга ҳам жорий 
этиладиган Умумий қисмнинг ажратилиши асосий ҳусусият 
ҳисобланади. Германия Фуқаролик қонунлари мажмуи Франция 
кодексига қараганда анча мавҳумроқдир. Қонунлар мажмуи учун 
мантиқий изчиллик, умумий қоидалардан хусусий қоидаларга ўтиш 
хосдир.
Урф-одатлар. Роман-герман ҳуқуқига тааллуқли манбалар 
тизимида урф-одатларнинг алоҳида ўрни мавжуд. Улар “sekundum 
lege” (қонунга қўшимча) бўлибгина қолмасдан, балки “praektor lege” 

---

153
(қонундан бошқа) бўлиши ҳам мумкин. Бугунги кунда урф-одатлар 
ҳуқуқнинг мустақил манбаи сифатида ўз хусусиятини йўқотган. 
Суд амалиёти. Роман-герман ҳуқуқи сифатида суд амалиёти 
тўғрисидаги масала бўйича назарияда турлича нуқтаи назарлар 
мавжуд. Бироқ шунга қарамай, суд амалиётини ёрдамчи манбаларга 
киритиш мумкин. Бу биринчи навбатда “кассация прецеденти”га 
тегишлидир. Кассация суди- бу олий босқич поғонадир. Шу сабабли, 
ўхшашликка ёки умумий принципларга асосланган “оддий” суд 
қарори ҳам кассация босқичидан ўтиб, бошқа шунга ўхшаш ишларни 
ҳал этишда судлар томонидан ҳақиқий прецедент сифатида қабул 
қилиниши мумкин.