Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети

Антонимия. Қонунчилик ҳужжатлари матнларини тайёрлашда 
антономиядан кенг фойдаланилади.
Бинобарин, муайян масалаларни ўзаро қарама-қаршиликда ва 
бир-бирига зид келиш кўринишида ифодалаш – ҳуқуқий тартибга 
солишнинг муҳим воситалари ҳисобланади. Масалан, ҳуқуқ – 
мажбурият, ҳуқуқбузарлик – ҳуқуқий хулқ-атвор. 
Шу билан бирга, ҳуқуқдаги антонимияни фақат антономик 
жуфтликлардан иборат, деб тушуниш тўғри бўлмайди. Зеро, ҳуқуқий 
тартибга солиш мураккаб ва серқирра жараён бўлиб, бунда 
воеликларни бир-бирига қарама-қарши қўйиш нисбатан тўлиқ ва кенг 
аҳамият касб этиши мумкин. 
Антонимларни қонунчилик матнларида қўллашда ҳам маълум 
талаблар ва қоидаларга амал қилиш лозим. Биринчидан, антономик 
жуфтлик сўзларни қўллашда ёнма-ёнлик тамойилига амал қилиш 
Норма ижодкорлиги техникасининг бир тури – антонимия
деганда сўзлар маъносининг бир-бирига зид келиши ва акси 
тушунилади. 
 

---

62
лозим. Қарама-қарши сўз хоҳлаган тарзда бошқа сўзлар билан 
алмаштирилиши мумкин эмас. Юридик техниканинг синонимик ва 
антономик воситалари таққосланадиган бўлса, антономик усул 
муҳимроқ аҳамият касб этишини алоҳида таъкидлаб ўтиш лозим. Бу 
ҳуқуқий тартибга солишнинг ўзига хос хусусияти билан белгиланади. 
Иккинчидан, имкон қадар кўп маъноли шунингдек, синонимик 
жиҳатдан бошқа сўзларга боғлиқ бўлган сўзларни қарама-қарши 
қўйишга йўл қўймаслик лозим. Турли ва хилма-хил мазмунли 
сўзларни 
қарама-қарши 
қўйиш 
ҳуқуқий 
нормаларнинг 
келишувчанлиги, ҳуқуқ тизимининг яхлитлигига путур етказади ва ўз 
навбатида, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар матнлари ҳамда норма 
ижодкорининг иродасини англашни қийинлаштиради. Шу билан 
бирга, маъносига кўра, бир-бирига яқин бўлган, яъни синоним 
сўзларни антоним сифатида ишлатиш ҳам қонунчилик ҳужжатлари 
матнларининг ижтимоий аҳамиятига салбий таъсир этиши мумкин.