Ўзбекистон республикаси халқ таълим вазирлиги

Nazorat savоllar.

1. 
   Fоsfоritlarni sulfat kislоta bilan parchalash rеaktsiyasini yozing?
   
2. 
   Fоsfоritlarni parchalash uchun sulfat kislоta хajmi qancha bo’lish kеrak?
   
3. 
   Fоsfоritlarni sulfat kislоta bilan parchalanishiga хarоratning ta’siri
   

Fоydalanilgan adabiyotlar:
1.Nооrganiq matеriallar kimyoviy tехnоlоgiyasi: Оliy o`quv talabalari uchun darslik/ A.A. Ismatоv, F.M. Mirzaеv.-T.: O`zbеkistоn, 2002 yil. 1.N.S. Tоrоchеshnikоv "Tехnichеskiy analiz i kоntrоl v prоizvоdstvе nеоrganichеskiх vеshеstv»;M., «Vyushaya shkоla», str73.
2. Labaratоrniy praktikum pо оbshеy хimichеskоy tехnоlоgii.Pоd rеd. S.I. Vоlfkоvicha, str. 38-53,1940.

№ Лабораториялық жумыс

Аңсат ерийтуғын шийше алыў.
Аңсат ерийтуғын (борсвинцосиликатлы) шийшени алыў ушын төмендеги араласпаны (рекомендация) етиўге болады (табл 1):

Таблица 1.

№	Таркиби (%)			Ериў температурасы (ºС)
	PbO	B2O3	SiO3
	84,5	11,0	4,5	484
	86,0	10,6	3,4	186
	87,5	11,4	1,1	488
	75,0	15,0	1,0	540
	92,7	7,3	-	565
	86,6	13,4	-	497
	93,7	6,3	-	560
	61,4	38,6	-	768
	70,4	-	29,6	732
	88,1	-	11,9	723
	91,8	-	8,2	714

Араласпаны 30-35 г есаплап алынады. Окесидларды ступкада майдалап, електен (0,1 мм) өткизиў керек. Жақсылап араластырылып, 8-10 г тигельда печьта куйдириледи (печь температурасы суйықланыў температурасынан 50-100°С ға жоқары болыўы керек). Араласпа суйықланғаннан кейин жəне 10-15 минут печьта турады, соңынан кефель үстине қойылады. 3-4 г шийшени пробиркада спиртовка жəрдеминде 5 минутта қыздырып алсада болады.

Керекли əсбап-үскенелер ҳəм материаллар.
1. Фарфорлы, шамотлы ямаса корундлы тигель, көлеми 50-70 см³;
2. Кварцлы қум;
3. Электр печи.
4. Борлы ангидрид ямаса бор кислотасы
5. Суўсыз поташ ямаса сода.
Қурылыс гипсиниң алыў
Қурылыста ислетилетуғын гипс ярым суўлы сульфат кальций болып есапланылады.
Қурылыс гипсин алыў ушын гипс тасын шөкиш пенен сындырып, ступкада майдаланылады. Фарфор ыдысына 10 г өлшеп алынады. Кейин оны кептириуши шкафка салып, турақлы ауырлыққа шекем 130-140ºС да кептиреди. Шкафтағы температура 150°С тан өтип кетсе ол суўсыз гипске айланып кетеди.
Соңынан 20 г қурылысын алып, фанер үстине салынады. Оған 9 мл суў салып араластырылады. Араласпа пайда болғаннан кейин қəлипке салынып қатыўы кутиледи.


Лаборатория иши №3


Гипс асосида боғловчи махсулотлар олиш .
Ишдан мақсад: Минерал ўғитлар чиқиндиси бўлган фосфогипсдан боғловчи маҳсулотлар олиш технологияси жараёнини ўрганиш.
Тажриба утказиш учун керакли буюмлар, жиҳозлар ва реактивлар.

1. 
   Қуритиш шкафи.
   
2. 
   Чинни ховонча.
   
3. 
   №008 элак.
   
4. 
   Қозонча ёки товача.
   
5. 
   Қумли лаборатория хаммоми.
   
6. 
   Электр плиткаси ёки газ горелкаси.
   
7. 
   Металл гильзали термометр.
   

Ишни бажариш тартиби.
Лаборатория шароитида минерал ўғитлар чиқиндиси бўлган фосфогипсдан боғловчи маҳсулот – қурилиш гипси олиш учун олдиндан қуритиш шкафида бироз қуритиб олинган фосфогипсни лаборатория тегирмонида ёки чинни ховончада ГОСТ 125-70 талабларига мос келадиган даражагача майдаланади. Сунгра № 008 элакдан 15% қолдиқ қолгунча ўтказилади. Сўнгра қуритиш шкафига жойлаштирилиб 50-95⁰С ҳароратда 2-3 соат давомида мунтазам аралаштирилиб турган ҳолда қуритилади. Қуритиш вазни доимий ҳолга келгунча давом эттирилади. Қуритиш натижасида фосфогипс гигроскопик намликдан қуритилади ва боғланган сув миқдорини аниқлаймиз. Назарий жихатдан, боғланган сув 20,93% ни ташкил қилади, бу эса ўз навбатида икки молекула сувга тўғри келади. Амалда турли аралашмалар мавжуд бўлганлиги сабабли боғланган боғланган сув миқдори нисбатан кам бўлади.
Яхшилаб майдаланган ва қуритилган фосфогипс газ ёки электр плиткаси ёрдамида қиздириладиган қозонча (товача)га, солиб қумли лаборатория ҳаммомига жойлаштирилади ва аста секин қиздириб пиширилади.
Пишириш давомида фосфогипс кукуни харорати термометр ёрдамида ўлчаб турилади. Термометр металл гильзага ўрнатилиб, унинг ёрдамида фосфогипс тез-тез аралаштириб турилади.
Шундай қилиб гильзадаги термометр бир вақтда аралаштирувчи ва ҳароратни ўлчовчи вазифасини бажаради.
Пишириш даврида ҳарорат 150-160⁰С дан ошиб кетмаслигига эътибор бериш керак. Бунинг учун горелка алангасини ўзгартириб турилади ёки электр плиткаси вақти – вақти билан ўчириб – ёқилиб турилади (ҳарорат автотрансформатор ёрдамида электр плиткага тегишли кучланиш бериш билан бошқариб турилса ҳам бўлади ). Пишириш 2 соат давом этади. Сўнгра боғланган (гидрат) сувни аниқланади. Назарий жиҳатдан боғланган сув 6,21% бўлиши керак.

Олинган натижалар жадвалда қайд қилинади.

Пишириш вақтининг давомийлиги	30 мин	60 мин	90 мин	120 мин
Маҳсулотнинг оғирлиги

Ҳисобот тузиш.

1. 
   Ишни бажариш учун топшириқ.
   
2. 
   Тажрибанинг қисқача баёни.
   
3. 
   Тадқиқот ишларининг натижалари ҳисоби.
   
4. 
   Тадқиқот натижаларидан чиққан хулосалар.
   

Адабиётлар.

1. 
   Ю. М. Бутт, В.В. Тимашев и другие «Практикум по химической технологии вяжущих материалов».
   
2. 
   Т.А Отакузиев , Э.Т Отакузиев «Богловчи моддалар». Тошкент-2002 й.
   

№ Лабораториялық жумыс