Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги бухоро вилоят ҳокимлиги халқ таълими бошқармаси бухоро вилоят халқ таълими ходимларини қайта

МЕҲНАТ ТАЪЛИМИДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА
ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ИЖОДКОРЛИК ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ ОШИРИШ 
Маманазарова Т, Сирдарё ВXTXҚТМОИ катта ўқитувчиси. 
Жамиятимизда яшаётган ҳар бир инсон қобилиятига қараб ўз манфаати ҳамда жамият 
учун бирон бир меҳнат тури билан шуғулланиши лозим.Бу борада умумий ўрта таълим 
ниҳоятда муҳим ўрин тутади. 5-9 синф ўқувчилари билан олиб бориладиган меҳнат таълими 
дарсларида меҳнат қилиш, касб танлашга бўлган дастлабки кўникма ва малакалар 
шакллантирилади. Бу ўқув машғулотларини ташкил этиш ва олиб боришда ахборот 
коммуникацион технологияларидан фойдаланиш таълим самарадорлигининг ошишига 
ижобий таъсир кўрсатади.
Ҳозирги кунга келиб ахборот технологияларининг бир қанча дастурий воситалари, 
жумладан Word, Ехсе1, Power Роint, Роtо Shор, Согеl Dгаw, Drеаm Weaver, НТМL, ЗdМах ва 
Масгоmеdia Flash лар кириб келди ва улардан таълим тизимида фойдаланиш имкониятлари 
яратилди. 
Бугунги кунда ахборот технологиялари маълумотларни йиғиш, сақлаш, узатиш, қайта 
ишлаш усул ва воситалари мажмуи деб тушунилади. 
XXI асрни ахборотлаштириш ва коммуникация асри деб бежиз аташмайди. 
Ахборотлаштириш нима ва унинг вазифаларига нималар киради, унинг асосий хусусиятлари 
қандай, деган саволлар жамиятдаги ҳар бир кишини қизиқтириши табиий. Чунки инсон 
фаолиятини ахборотсиз тасаввур қилиш қийин. Шу боис ахборот технологияларининг 
дастурий воситалари асосида иш юритиш, хўжалик ва молиявий ишлар, ишлаб чиқариш ва 
таълим тизимини бошқариш йўлга қўйила бошланди. 
Windows – бу бутунлай янги ахборот технологиясидир. Бу технология юқорида 
келтирилган барча қийинчиликларни бартараф этади. Айниқса, бу информатика соҳасида 
мутахассис бўлмаган фойдаланувчиларнинг барча масалаларни - матнларни териш ва 
жиҳозлаш, унча қийин ва мураккаб бўлмаган ҳисоблашлар, график ва расмлар чизиш, 
маълумотлар базасини ташкил қилиш, ундан керакли сўровларни олиш имконини яратди. 
Ҳозирда таълим муассасалалари замонавий компьютер, ахборот коммуникация 
технологиялари асосида жиҳозланмоқда. Бу педагогларни ўз меҳнат фаолиятларига янгича 
ёндашувларини талаб этади. Замонавий технологияларнинг жорий этилиши педагогни ўқув 
жараёнида таълим воситалари асосида фаолият доирасининг чекланишига эмас, балки унинг 
вазифалари ва ролини ўзгаришига, педагогик фаолиятнинг мукаммалллашувига олиб келади. 
Энди педагог: 
-ўқув курслари дизайнери-яратувчиси; 
-ўқитиш методлари бўйича маслаҳатчи; 
-компьютор-ўқув курсларини интерактив тақдим этиш бўйича мутахассис; 
-таълим натижаларини назорат қилиш усуллари бўйича мутахассис бўлиши талаб 
этилади. 
Педагоглар компьютер технологияларидан фойдаланиш кўникмасига эга бўлиш билан 
бирга қуйидагиларни амалиётда қўллай олиши лозим: 

---

192 
-янги ўқув материалларини тушунтиришда компьютернинг намойиш имкониятларидан 
фойдаланиш; 
-интернет, ўргатувчи ва назорат қилувчи дастурий маҳсулотлар асосида дарсларни 
ташкил этиши; 
-дарсга методик тайёрланиш, қўшимча ахборотларни излаш ва тизимлаштириш, 
дидактик материалларни тайёрлаш; 
-компьютер технологиялари асосида ўқув жараёнини ташкил этиш ва бошқаришда 
фойдаланиш малакалари. 
Электрон тақдимот-дарсда слайдлардан кўргазмали материал сифатида фойдаланиш 
ўқитувчи учун кенг имконият яратади. Ўқув материалининг электрон тақдимотида 
анимациялар асосида ўтилаётган материалнинг берилиши мавзуни ўқувчилар томонидан 
ўзлаштирилишини енгиллаштиради ва кўргазмалиликни оширади. Намойиш слайдларини
ўқувчиларга тарқатма материал сифатида ҳам бериш мумкин. Слайдларга ўқувчилар ўзларини 
муносабатини билдириши, уни таҳлил қилиши мумкин. 
Бу орқали ўқувчилар қуйидаги малакаларга эга бўладилар: 
-график ахборотларни матн шаклига келтириш ёки аксинча; 
-муҳокама этилаётган мавзу бўйича хулосалар ва саволларни шакллантириш; 
-ўзининг ўқув билув фаолиятини режалаштириш; 
Ахборот коммуникация технологияларининг имкониятларидан шахсга йўналтирилган 
таълимни ривожлантиришда, ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини шакллантиришда 
самарали фойдаланиш мумкин. 
Меҳнат таълими дарсларида ахборот мажмуи-маълумотномалар, мультимедиалар, 
мавзуларга оид технологик хариталар, иш қаолиятини ташкил этишга оид фильмлар, электрон 
дарсликлар, тарқатмали материаллар, кўргазмали қуроллар, схемалар, расмлар, чизмалар, 
анимациялар, матнлар, тасвирий ахборотнинг статистик ва динамик ифодалари, овозли 
образлар (ёзилган овоз, мусиқа ва бошқалар) фойдаланиш мумкин. 
Меҳнат таълими ўқитувчилари ахборот технологиялари воситалари билан ишлаш 
учун куйидаги билим ва кўникмаларга эга бўлиши лозим: 
-ишчи дастур ва технологик хариталар тузиш; 
-маъруза матнлари ва амалий машғулотлар билан боғлиқ топшириқларни тайёрлаш; 
-методик кўрсатмалар ва назорат саволларини тузиш; 
-ўзлаштириш натижаларини таҳлил қилиш; 
-маъруза матнларини таҳрирлаш; 
-ҳар бир мавзу бўйича динамик кўринишда акс этувчи жараёнларнинг анимацияларини 
тасаввур қилиш. 
-меҳнат таълими дарсларида АКТдан фойдаланишдан мақсад нима. 
-АКТдан қандай қилиб меҳнат таълими дарсларида фойдаланиш мумкин. 
-АКТнинг бугунги кундаги афзаллик ва камчилик томонларини биласизми. 
-слайдлар,мультимедиялар яратишда асосий қадамлар нималардан иборат. 
Ўқитувчилар АКТ ёрдамида ҳар хил материалларни ярата оладилар; 
-АКТ ўқитувчининг касбий маҳоратини ривожлантиришга ёрдам беради; 
-ўқитувчилар 
социал тармоқларда,гуруҳларда иштирок этиб,тажриба алмашиш 
имкониятига эга бўладилар;