Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

Руҳсат этилган фойдаланиш усули – бу маълумотларни узатиш каналидан 
фойдаланишни аниқловчи, тармоқ тугунларини физик даражада бирлаштирувчи 
технология.
Шина топологияли тармоқ бир кабел бўйлаб уланган компьютерлардан 
иборат тармоқни ифодалайди. Компьютерларни бундай уланиш усулини 
таъминловчи технология Ethernet – ташувчи частоталарни эшитиш ва 
низоларни аниқлаш билан руҳсат этилган фойдаланиш усули ҳисобланади. 
Руҳсат этилган фойдаланишнинг бундай усулида алоқа канали орқали 
маълумотларни узатишдан аввал тугунни эшитиб кўради ва фақат канал 
бўшлигини билгандан кейин пакетни жўнатади. Агар канал банд бўлса, тугун 
тасодифий вақт оралиғида пакетни такроран жўнатишга ҳаракат қилади. 
Тармоқнинг битта тугунидан жўнатилган маълумотлар барча тугунларга 
тушади, бироқ маълумотлар қайси компьютерга тааллуқли бўлса ўша 
компьютер уни таниб олади ва қабул қилади. Ethernet технологиясида алоқа 

---

61 
линияси сифатида эшилган жуфт кабель тури, каоксиал ва оптик толали 
кабеллардан фойдаланилади.
Халқа топологияли тармоқ алоқа канали сифатида компьютерлардан 
иборат ёпиқ халқадан фойдаланади. Бундай технологияли тармоқда руҳсат 
этилган фойдаланиш технологияси маркерни узатиш усули билан амалга 
оширилади. Маркер - бу (уни хат учун керак бўладиган конверт билан 
солиштириш мумкин) махсус кетма-кетликдаги битлар пакети. У халқа 
бўйича компьютердан-компьютерга кетма-кет бир йўналишда узатилади. Ҳар 
бир тугун узатилаётган маркерни кўриб чиқади. Агар компьютер бўш маркер 
олган бўлса у ўзидаги маълумотларини узатиши мумкин. Пакетли маркер, 
пакет қайси компьютерга тааллуқли эканлиги аниқланмагунча узатилади. Бу 
компьютерда маълумот қабул қилинади, лекин маркер харакатда давом этади 
ва жўнатувчига қайтиб келади. Шундан кейин, пакетни жўнатувчи 
компьютер, пакет олувчига пакетни етказилганлигига ишонч ҳосил 
қилгандан сўнг маркер бўшатилади.