Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

кдлинган ва унинг мазмуни тарихий тараққиёт таъсирида Узга­
риб борган. Дастлаб нариги дунёда фақат жаннат мавжуд деб 
тасаввур қилинган. Жаннатга тушиш учун руҳнинг синовлар- 
дан ўгиши талаб қилинмаган. Маълумки, Ҳиндистонда қадим- 
дан вафот этган одамнинг жасади ўтда куйдирилган. Майит- 
ни куйдириш маросими олов худоси — Агнига сиғиниш би­
лан боғлиқ. Олов худоси марҳумнинг савоби ва гуноҳларини 
аникдаб, кейинги тақцирини ҳал қилган. Бу жараён дастлаб 
жуда содда тасаввур кдлинган. Унга биноан, оловда инсон­
нинг танаси куйдирилиб гуноҳларидан тозаланган, кишининг 
гуноҳи ва қусурлари кулда қолган. Олов билан софланган руҳ 
нариги дунёда тана вазифасини бажарадиган юпқа қобиқҳосил 
кдлиб жаннатга тушган. Руҳ жаннатда аждодлари билан бир­
галикда бахтли ва фаровон яшаган. Лекин кейинчалик дўзах- 
нинг нариги дунёда ҳам мавжудлиги ҳақидаги ғоя вужудга 
келган. Одамларнинг ҳаётлиги даврида кдлган гуноҳлари эва­
зига дўзахда жазоланишлари белгиланган.
Ҳиндуийликда дўзах жуда кўп кўринишларга эга деб та­
саввур кдлинади ва улар бир-биридан жазо бериш усуллари
110 -

---

билан фаркданади. Масалан, брахманни ўлдирган одамлар­
нинг руҳи энг қурқинчли дўзахга тушади. Бу дўзахга тушган 
кишининг оёғи остида доимо олов ёниб туради. Бошининг 
устида чўғдек қизитилган темир туради. Диний урушлар, 
тўқнашувлар ва жанжалларни келтириб чиқарган одамлар 
вафот этганидан кейин тушадиган дўзахда улар ёмон чиқин- 
дилар билан тўлдирилган дарёга ташланади.
Ҳиндуийликдаги жаннат ва дўзах тўғрисидаги қарашлар 
аждодлар руҳига сиғиниш маросимининг мавжудлигига ҳам