Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

122 -

---

тенгсизлик жамиятга хос воқеликдир. Қул пок виждони, ин- 
сонпарварлиги, дўстларга садоқати, жасурлиги каби маъна­
вий фазилатлари билан хўжайинидан устун туриши мумкин. 
Қуллик кишининг жисмоний ҳолатидир.
Сенека борлиқни илоҳий дунё ва одамлар дунёсига була­
ди. Улар бир-бирлари билан боғлиқцир. Икки дунё Уртасида­
ги алоқачи вазифасини авлиёсифат кишилар жамоаси бажа­
ради. Жамоа аъзоларининг диний ва дунёвий ҳокимиятга 
итоаткорлиги, зулмга қаршилик кўрсатмаслиги. жисмийлик- 
дан руҳий етукликни устун қўювчи, стоиклар таълимотини 
яхши биладиган ва уларга сузсиз амал қиладиган кишилар 
орасидан танлаб олиниши тавсия этилади. Сенека тарғиб 
қилган кишилардаги фазилатлар христианликнинг маъна­
вий қадриятларига мос келади.
Сенека давлатларни икки турга бўлади:
1) худо ва одамларнинг ҳамкорлигига асосланувчи, ҳуду- 
ди ернинг муайян бир бўлаги билан чекланмайдиган катта 
давлат;
2) ҳудуди маконда чекланган кичик давлат. Одамлар ик­
кала давлатга \ам хизмат қилишлари мумкин, лекин бу дунё­
да халқларни бирлаштирувчи илоҳий давлатни танлаган одам 
югқазмайди.
Шу тариқа кишилар онгига космополитизм (грекча 
/cosmopolites -
ер шари фуқароси деган маънони англатади) 
сингдирилади. Бу таълимот охиратда ер юзидаги барча одам­
ларни бирлаштирувчи илоҳий подшоликни қуриш ғоясига 
асосланади.
Сенека таълимотидаги моддий дунё лаззатларининг ўткин- 
чилиги, одамларга ҳамдардлик, камтарона яшаш, ўзини ху­
дога бахшида этиш каби ғоялар христианлик таълимотида 
янада ривожлантирилган.
Христианлик таълимотининг шакллаиишида Александ-