Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, мирзо улуғбек номидаги тошкент давлат университети

Илмий башорат. Инсоннинг кундалик амачий фао лияти ҳамиша маълум режа, маълум мўлжалга асослан гани каби, тадқиқотчининг илмий изланиш ва тадқи қотлари ҳам доимо илмий башорат билан боғлиқ бў лади.
Башорат инсоннинг келгусида табиат ва жамиятданималар содир бўлиши, қандай ҳодиса ва воқеалар юзберишини билиш бўлиб, бу нарса инсон миясинингборлиқ воқеа ва ҳодисаларини олдиндан акс эттиришқобилияти билан боғлиқ жараёндир. Инсон бирорфаолиятини бошлар экан, у буни қандай қилиб амалгаоширишни ўйлайди, уни қай тарзда ва қандай тартиб да қилиш кераклиги устида фикрлайди. Шу асосда у ўзфаолд4ятининг бориши ва унинг қандай натижаларга
олиб келишини фикран белгилаб олади. Инсон доимоўзининг олдин орттирган билимларига, тажриба, кў никма ва малакаларига таянади. Шулар асосида ундаолдиндан кўриш содир бўлади.
Илмий башорат тадқиқотчи ёки олимнинг табиат,жамият ва инсон тафаккури тараққиёти қонунларигаасосланиб, бирон фан соҳасида табиат ва жамиятдакелгусида юз берадиган ҳрдиса, воқеа ёки жараённиолдиндан айтишидир.
Илмий башорат тадқиқотчининг табиат ва жамият даги предмет ва ҳодисаларнинг ўтмишда ва ҳозиргидаврдаги ҳолати, ўзгариш ва ривожланишларинингобъектив қонуниятларини билиш асосида уларнингкелгуси ҳолати ҳақида бирон бир фикр айтишдир.
Тадқиқотчи ўзи ўрганаётган предмет ёки ҳодиса нинг пайдо бўлиши ва ривожланиши, ундаги ички за рурий алоқадорлик ва боғланишларни ўргана бориб,бу предмет ёки ҳодисанинг қачон, қандай шароитда,қай тартибда, нималар сабабли, қандай қонуниятларасосида юз бериши ҳамда қандай ҳолатда муқаррартакрорланишини билиб олиши натижасида, шу пред мет ёки ҳодисанинг келгусидаги ҳолатини илмий ба шорат қила олади.
Илмий башорат ҳар қандай илмий тадқиқотда, ҳарқандай илмий фаолиятда бебаҳо аҳамиятга эгадир. Ил мий олдиндан кўриш ҳам дунёни илмий билишнингўзига хос шаклидир.
Илмий башорат диний каромат қилиш, фолбинликқилиш, кишилар такдирини осмон жисмлари — юл дузлар ва сайёралар ҳаракатига қараб белгилашларданфарқ қилади.
Маълумки, ўтмишда кишилар ўртасида келгусини,кишиларнинг келтуси тақцирини, жамиятда келгусидасодир бўладиган воқеа ва ҳодисаларни осмон сайёра ларининг ҳаракат ҳолатига боғлаб олдиндан айтиб бе рувчи астрологлар (мунажжимлар) фаолият кўрсатибкелганлар. Уларнинг бу таълимоти астрология, дебаталиб, бошқа ерларда бўлгани каби Ўрта Осиё халқ лари ўртасида ҳам кенг тарқалган эди.
Астрологлар нуқтаи назарича, жамиятда келгусидабўладиган воқеа ва ҳодисаларни, кишиларнинг такди рини юлдузлар ва сайёраларнинг ҳолатига ва ҳаракати га қараб олдиндан айтиб бериш мумкин. Шу сабаблиулар махсус гороскоплар тузишиб, уларда ўз қарашла рини баён қилишади. Астрологларга ишониш кўп
мамлакатларда анча кенг тарқалган. Бизда собиқ Ит тифоқ парчалангандан кейин астрологик қарашларгақизиқиш жонлана бошлади. Хусусан, матбуотда, радиова телекўрсатувларда ҳар хил гороскоплар берила бошлади.
Лекин шуни айтиш лозимки, астрологиянинг ил мий эканлиги шу кунгача асосланмаган, астрологлар нинг башоратлари эса кўпинча илмий жиҳатдантасдиқланмаган. Аммо айрим астрологларнинг башо ратлари содир бўлган воқеа ва ҳодисаларга тасодифиймос келиши туфайли, уларга ишониш кишилар ўрта сида шу пайтгача давом этиб келмоқда. Илмий башо ратларнинг астрологик башоратлардан туб фарқи шун даки, уларнинг ҳақиқатлиги доимо илм-фан ютукларибилан, табиат, жамият ва инсон тафаккури қонунларибилан илмий асосланган бўлади.
Фанлар тараққиёти учун, кишиларнинг жамиятдагифаолиятлари учун табиат ва жамият ҳодисаларинингрўй беришини илмий олдиндан кўриш жуда муҳимаҳамиятга эга.
Табиат ва жамият ҳодисаларини илмий башоратқилиш бизнинг мустақил Ўзбекистоннинг бозор иқти содиётига ўтаётган ҳозирги шароитда давлат ва халқ нинг келгусида мамлакат ҳаётида содир бўлиши мум кин бўлган ҳрдиса ва воқеаларга ҳар томонлама тайёрбўлиши, бу ҳодисаларнинг ижобий оқибатларини кў пайтириш, салбий оқибатларнинг эса олдини олиш,ҳеч бўлмаса, уларни камайтириш муҳим аҳамиятга эга.Лекин шуни айтиш керакки, миллионлаб кишиларфаолияти билан боғлиқ ҳолда содир бўладиган ижти моий ҳодисаларни илмий башорат қилиш анча мурак каб жараёндир. Шунга қарамай, биз мустақил Узбе кистон — келажаги буюк давлат деганда, бу хулосагаилмий асосланган ҳолда, ҳар томонлама ўйлаб, барчаимконият ва эҳтиёжларимизни тўлиқ ҳисобга олиб,ижтимоий жараёнларнинг тарихий ривожланиш қону ниятларига таянган ҳолда илмий олдиндан айтилган лигининг гувоҳи бўлмокдамиз.