Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-педагогика институти

Огир ва улкан юкларни стационар ва кўчма кранлар
ёрдамида ортиш-тушириш
Вазни огир юкларга меҳнат хавфсизлиги нуқтаи назаридан вазни 80 кг ва ундан ортиқ юклар киради. Автомобил транспортида юк ташиш қоидаларига биноан, вазни огир юкларга, яъни механизм ёрдамисиз ортиб бўлмайдиган юкларга вазни 250 кг дан ортиқ, думалатиб судраладиган юкларга 400 кг дан ортиқ юклар шартли равишда киритилади.
Ортиш-тушириш операцияларини бажариш нуқтаи назаридан огир вазнли юклар бир турда эмас. Автомобил транспортида ташиладиган барча юклар ичида уйиб ташилувчи юклардан кейингиси ёки иккинчи ўринда турувчи огир юклар вазнли ва узун ўлчамли юкардир. Лекин ортиш-тушириш операцияларини бажариш қийинлиги ва огирлигига кўра уларни механизациялашнинг аҳамияти каттадир.
Муайян ортиш-тушириш жойларига доимий ёки узоқ вақт ишлашга мўлжаллиниб ўрнатилган юк кўтаргичлар стационар ва ярим стационар кранлар қаторига киради. Айни объект ичида конструкциясига кўра қийинчиликсиз кўчувчи орткичлар кўчма кранлардир. Бундай кранларни бир жойдан иккинчи жойга кўчиришда уларни демонтаж-монтаж қилиш талаб этилмайди. Баъзида уларни трейлер ва аравачалар ёрдамида кўчирилади.
Тўрт таянчли кўприксимон кранларда юкларни уч йўналиш, яъни юқорига (пастга), кўндаланг ва бўйлама йўналишларда силжитиш мумкин.
Минорали кранлар асосан қурилишларда юкларни вертикал йўналишда ҳаракатлантириш учун хизмат қилади, шунингдек ортиш-тушириш операцияларини ҳам бажаради.
Портал кранлар сув ҳавзалари ёқасида ҳамда улкан гидротехник қурилишларда ишлатилиб, уларнинг ишлаш тамойили минорали кранники билан бир хил. Портал краннинг юк кўтарувчанлиги анча катта бўлиши билан бирга стреласининг узунлиги ҳам нисбатан каттадир.
Автомобил шассиси ёки бошқа ўзиюрар шассига ўрнатилган кранлар донали юкларни автомобилларга ортиш-тушириш ҳамда монтажлаш ишларини бажаришда қўлланилади.
Автоюклагич-энг универсал ортиш-тушириш механизмидир. Айниқса, улар юк ҳовлилари ва омбор ичида қисқа масофаларга юк кўтариб бериш ҳамда ортиш-тушириш ишларини бажаришда беқиёс самаралидир. Автоюклагичлар автомобил шассисида ёки электр қуввати (аккумулятор батареяси) билан ҳаракатланади.
Кичик габаритли, аккумуляторли юклагичлар омбор ичидаги штабеллар орасидаги тор йўлакларга ҳаракатланиши осон. Уларнинг манёвр қилиши автокранга нисбатан анча юқори. Бундай юклагичлар автофугон ва темир йўл юк вагонлари ичига кириб ортиш-тушириш ишларини бемалол бажаради. Электр юклагичлар ҳам кўтаргичлар туплами билан таъминланади.