Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Xulosa: Shifrlash algoritmlari murakkablik darajasi yo‘qori bo‘lsa 
ma’lumotlarni uzatish jarayonida ularning ishonchliligi va himoyalanganligi ham 
yo‘qori bo‘ladi. Ishda keltirilgan algoritmlar asosida malumotlarni himoyalashning 
avtomatlashtirilgan tizimlarini ishlab chiqish mumkin. 
Adabiyotlar ro‘yxati 
1. Козырев А.А. Информационные технологии в экономике и управлении: 
Учебник, 2-е изд. .—СПб.: Изд-во Михайлова В.А., 2001. —360 с. 
2. Завгородний В.И. Комплексная защита информации в компьютерных 
системах. Учебное пособие.-М.:Логос; ПБОЮЛ Н.А.Егоров, 2001. 264 с.  

---

211 
CLOUD (BULUT) TEXNOLOGIYALARI 
 
Razzokov Rishod - Nizomiy nomidagi TDPU oʻqituvchisi 
 
Axbotot texnologiyalari tobora hayotimizni ajralmas qismiga aylanib bormoqda. 
Buning isboti sifatida zamonaviy ma’lumot saqlash tizimlarini keltirsak boʻladi. Bir 
necha yildan beri rivojlanishda davom etib kelayotgan cloud (bulut) texnologiyasi, ish 
boshqarish, ma’lumotlar almashish jarayoni yaxshilash hamda foydalanuvchilarga 
qulaylik yaratish maqsadida foydalanilmoqda. Ushbu texnologiya oʻn yillikdan keyin 
odatiy vositaga aylanishi va usiz hech bir sohani tasavvur qilib boʻlmay qolishi aniq.
Nafaqat rivojlangan davlatlar balki Oʻzbekiston kabi tez suratlar bilan rivojlanayotgan 
mamlakatlarda ham bu texnologiya ommalashib bormoqda. Cloud (Bulut) 
texnologiyasi bugungi kunda oʻzbektelekom tarmogʻida UZCLOUD 
(http://uzcloud.uz/) butut tizimi ish faoliyatini boshlagan UZCLOUDdan tashqari 
oʻzbekistonda koʻplab Bulut texnologiya tizimlari bor, jumladan VCLOUDS 
(https://vclouds.uz/) , TURON CLOUD (https://tcloud.uz/), I Cloud (http://i-
cloud.uz/) va boshqa bir qator tizimlar mavjud.
"Bulut" har doim osmonda suzuvchi suv bug'larining kontsentratsiyasining 
samarasidir. Albatta, har bir kishi ushbu zamonaviy iboralarni - "bulutli 
texnologiyalar" ni eshitgan. Bulutli texnologiyalar apparatning jadal rivojlanishi 
tufayli mumkin bo'ldi: protsessorlarning kuchi kundan-kunga ko'paymoqda, ko'p 
yadroli protssesorlar va qattiq disklar hajmlari ham oshib bormoqda Internet-kanallar 
esa yanada kengroq va tezroq bo'ldi. Shunday qilib, bulut Internet emas, balki dasturiy 
ta'minotni qayta ishlash va ijro etishni ta'minlovchi apparat va dasturiy ta'minotning 
butun majmuasiga aylandi. Shuningdek, sayt sahifasini so'rash kabi oddiy harakat ham 
bulutli hisoblashning namunasidir.
Har doim flesh kartani olib yurishdan charchadingizmi? Agar uni uyda unutgan 
bo'lsangiz, nima qilish kerak? Albatta Bulut texnologiyasidan foydalanish kerak, 
chunki bu texnologiya yordami bilan endi hamma joyda smartfonga ulanish uchun 
USB flesh-disk ko'tarish shart emas. Endi sizning fayllaringiz bulutli omborlarda 
uzoqdan saqlanishi mumkin. Bugungi kunda bunday ko'plab omborxonalar mavjud va 
ularning har biri bir-biri bilan raqobatlashadi. Va biz allaqachon yoqtiradigan va 
boshqalarga qaraganda osonroq bo'lishi mumkin bo'lgan birini tanlashimiz kerak. 

---

212 
Hozirgi kunda bulutli tizimlar tomonidan taqdim etiladigan xizmatlar ko'p: 
Axborotni xizmat sifatida saqlash (Xizmatni asrab-avaylash). Ushbu xizmat 
foydalanuvchining talabiga qo'shimcha mantiqiy disk yoki papka sifatida disk 
maydoni. Bu boshqa xizmatlar uchun asosdir, chunki u deyarli har birining bir 
qismidir. Ma'lumotlar bazasi xizmat sifatida (Database -Service). Ushbu xizmat 
ma'lumotlar bazalari bilan ishlash imkonini beradi, agar ma'lumotlar bazasini 
boshqarish tizimi mahalliy manbalarga o'rnatilgan bo'lsa. 
Ma'lumot sifatida xizmat (inform -Service). Xizmat har qanday ma'lumotdan 
masofadan turib foydalanish imkonini beradi. 
Xizmat sifatida xizmat ko'rsatish (Xizmatga ariza berish). Masofaviy 
serverlarda tarqatiladigan va har bir foydalanuvchi internetga kirish uchun talab 
qilinadigan dasturiy ta'minot. Masalan, Google Docs. 
Taqdim etilgan xizmat sifatida platforma (Platforma -Service). Foydalanuvchida 
oldindan o'rnatilgan operatsion tizim va ba'zi dasturiy ta'minot bilan jihozlangan 
kompyuter platformasi mavjud. 
Bulutli texnologiyalar ko'p imkoniyatlar beradi. Ulardan ba'zilari quyidagilardir: 
Mavjudligi: Internetga ulangan har qanday kompyuterdan shaxsiy ma'lumotlarga 
kirish. 
Mobillik: Siz turli xil qurilmalardan ma'lumot olishingiz mumkin; bir xil 
ma'lumotni bir vaqtning o'zida kompyuter, planshet, telefon orqali ko'rish va tahrir 
qilish mumkin; Dunyoning istalgan joyidan hamkasblari bilan ma'lumot almashish 
oson. 
Vaqtinchalik: foydalanuvchilarga qayta ishlash quvvati va dasturiy ta'minot 
jihatidan katta bo'lgan qimmatbaho kompyuterlarni sotib olishning hojati yo'q. 
Moslashuvchanlik: barcha kerakli resurslar provayder tomonidan avtomatik ravishda 

---

213 
ta'minlanadi; Yangilanishlarini kuzatib borishsiz dasturlarning eng so'nggi versiyasini 
ishlatish. 
Yuqori qayta ishlanishi: foydalanuvchilarga taqdim etilgan katta hisoblash 
kuchi, bu ma'lumotlarni saqlash, tahlil qilish va qayta ishlash uchun ishlatilishi 
mumkin. 
 Ishonchlilik: Siz qurilmangizga jismoniy yoki jismoniy shikast etkazsangiz, 
muhim ma'lumotlar bu qurilmaning xotirasida saqlanmaganligi sababli yo'qolmaydi.