Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Algoritm. Tenglamaning chap qismi x : 4 + 190 ifodadan iborat. Eng oldin shu 
ifodani analiz qilish va oʻnda qaysi amal eng oxirida bajarilishini aniqlash kerak. 
Oxirgi amal qoʻshish amali boʻlganligi sababli butun ifoda yigʻindini tasvirlaydi; 
bunda noma’lum sonni 4 ga boʻlinishdan chiqqan boʻlinma birinchi qoʻshiluvchidir, 
190 soni esa ikkinchi qoʻshiluvchidir. Tenglama butunicha bunday oʻqilishi 
mumkin:”Birinchi qoʻshiluvchi noma’lum sonni 4 ga boʻlishdan chiqqan boʻlinma 
bilan ifodalangan, ikkinchi qoʻshiluvchi 190, yigʻindi 270”. Tenglamani yechilishi 
taxminan bunday mulohazalar bilan birga olib boriladi: “Ikkinchi qoʻshiluvchi(190) va 
yigʻindi (270) ma’lum, noma’lum son birinchi qoʻshiluvchi tarkibiga kiradi”.
Birinchi qoʻshiluvchini (x:4) qogʻoz doiracha yoki tugʻri toʻrtburchak bilan 
berkitib, mulohazani davom ettirish mumkin: “Birinchi qoʻshiluvchini topish uchun 
yigʻindidan ikkinchi qoʻshiluvchini ayirish kerak: x : 4 = 270 - 190; ayirishni 
bajaramiz: x:4 = 80; noma’lum boʻlinuvchini topamiz: x = 80 

4, = 320”. 
Tenglama yechilishining oʻquvuv daftaridagi yozilishi ushbu koʻrinishda 
boʻladi: 

---

172 
x : 4 + 190 = 270 
x : 4 = 270 - 190 
x : 4 = 80 
x = 80 

4 
x = 320. 
Tenglama yechilishining togʻriligini tekshirish uchun tenglamada x oʻrniga 
uning qiymati 320 ni kuiish kerak; 
320 : 4 + 190 = 80 + 190 = 270; 
Boshlangʻich sinf matematika darsligidan koʻplab bunday misol va masalalarni 
keltirish hamda oʻquvchilarga ularni yechilishini algoritmlar orqali berish mumkin.
 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
Levenberk L.Sh., AxmadjanovI.G., Nurmatov A. «Boshlangich sinflarda 
matematika oʻkitish metodikasi».- T, Oʻqituvchi, 1985. 
2. 
Yoʻldoshev J. «Yangi pedagogika texnologiya yoʻnalishlari, muammolari, 
yechimlari».- „Xalq ta’limi“, 1999 y, №4. 
3. 
О.К. Мясникова. Моделирование и формализация в курсе информатики. // 
Информатика и образование, №11-2003