Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Корхона ишлаб чиқариш харажатларини бошқарув қарорларини 
қабул қилиш, режалаштириш ва назорат қилиш мақсадларида таснифлаш 
 
Таснифий белги 
Харажат гуруҳи
1.Тегишлилига кўра 
Умумхаражатлар 
Жавобгарлик марказлари харажатлари 
Бир бирлик маҳсулот (иш, хизмат)нинг ўртача 
харажатлари 
2.Ишлаб чиқариш ҳажмининг 
таъсирига кўра 
Ўзгарувчан 
Ўзгармас (доимий) 
3.Муқобиллигига кўра 
Муқобил 
Номуқобил
4.Назорат қилиниши имконигаа 
кўра 
Назорат қилиш имкони бор 
Назорат қилиш имкони йўқ 
5.Меъёрланишига кўра 
Меъёрлаштириладиган 
Меъёрлаштирилмайдиган 
6.Релевантлигига кўра 
Релевант 
Норелевант 
7.Дифференциланишига кўра
 
Ўсиб борувчи 
Маржинал харажатлар 

---

12 
Умумхаражатлар – бу жами корхона бўйича қилинган барча харажатлар 
йиғиндиси. 
Жавобгарлик марказлари харажатлари деганда корхонанинг бевосита 
харажат марказлари бўлган таркибий бўлимлари, цехлари, ишлаб чиқарётган 
маҳсулотлари, бажараётган ва кўрсатаётган хизмат турларига доир умумий 
харажатлар тушунилади. Жавобгарлик марказлари бўйича харажатларнинг 
бошқарув ҳисобини ташкил этиш уларнинг ҳар бирида харажатлар устидан 
назоратни ўрнатишга имкон беради, бунинг эвазига норационал харажатларга 
йўл қўйилмасликка эришилади. Жавобгарлик марказларида харажатларни 
самара бериш нуқтаи назаридан амалга оширилиши оқибат натижада яхлит 
корхона бўйича норационал харажатларга йўл қўйилмасликни таъминлайди. 
Бир бирлик маҳсулот (иш, хизмат)нинг ўртача харажатлари – бу
маҳсулот ( бажараётган иш ва кўрсатаётган хизмат)га кетган жами 
харажатларни уларнинг миқдорига бўлиш орқали топилган ўртача суммасидир.