Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги темиз давлат университети

Ҳисоблаш
Тўсин катаги жойлашувини 1 та вариантда қуйидаги маълумотлар асосида бажарамиз:
1) Бўйлама йўналишда устун қадами – L = 15 м.
2) Кўндаланг йўналишда устун қадами – B = 7 м.
3) Тўшамага тушаётган фойдали юк – P_n = 14 кН/м².
4) Тўсин тўшамасининг ва ёрдамчи тўсиннинг материали С275, унинг ҳисобий қаршилиги R_y =270 МПа.


1 – вариант.

Тўсин катагини нормал жойлашувда қабул қиламиз (1-расм). 1 – жадвалга асосан тўшаманинг қалинлиги t_H = 10 мм = 1 см. Тўшама равоғи(пролёти) (1) формулага асосан

см

(2) формулага асосан ёрдамчи тўшамаларнинг қадами. n=L/а а ≤ l_H + 10 cм.

100 -16 метрни сантиметрга ўтказиш коэффициенти.

Тўсинлар қадамини n=11 та қабул қилиб унинг қадамини топамиз:
а = 15·100/11 = 136 см танлаймиз (3 – расм).

L = n · а = 16 · 1,06 м = 17 м

3-расм. Тўсин катагининг нормал жойлашуви

Ёрдамчи тўсиннинг ҳисоби. Тўсин равоғ(пролёт)и:

l = B = 5,75 м

Тўсинга яхлит тўшамани таянишида унга таъсир этаётган юк текис тақсимланган бўлса унинг меъёрий қиймати:

q_n = (g_n + p_n)·a, (7)

бу ерда: g_n – тўшама оғирлигидан тушадиган меъёрий юк, p_n = 14 кН/м² - тўшамага тушаётган фойдали юк, a – тўсин қадами.

У ҳолда тўсиннинг ўз оғирлигини ҳисобга олмаса ҳам бўлади.
Тўшама оғирлигидан тушадиган юк:


g_n = t_n·D (8)

бу ерда: D – пўлатнинг солиштирма оғирлиги 78,5 кН/м³

Тўсинга тушаётган юкнинг ҳисобий қиймати:


q = (g_n· γ_f1 + p_n · γ_f2)·a (9)

бу ерда; γ_f1, γ_f2 – юк бўйича ишончлилик коэффициенти. Дои14й юк учун – 1,05; фойдали (вақтинчалик) юк учун - 1,2 га тенг.

g_n = t_n·D = 0.01 ·78,5 = 0.785 кН/м² ; P_n = 14 кН/м²
q_n = (g_n + p_n)·a = (0.785+14) · 1,36= 20.1 кН/м ;
q = = (g_n· γ_f1 + p_n · γ_f2)·a (1,05·0.785 + 1,2·14) · 1,36=23.97 кН/м.

Тўсиндаги максимал эгувчи момент:

кН·м
Тўсинда пластик деформацияни ривожланишини ҳисобга олган ҳолда (3) формула орқали талаб қилинган қаршилик моментини аниқлаймиз: см³.
Бу ерда 1000 –ўлчов бирликларини бирхиллаштириш коэффициенти.
“Сортамент”га асосан №14 қўштавр танлаймиз, ва унинг геометрик характеристикалари: кесим юзасининг каршилик моменти W_x =81.7см³ , инерция моменти I_x = 572 см⁴, бир метрини оғирлиги g_δ = 13.7 кг/м.
Тўсиннинг салқилигини (4) ва (5) формулалар орқали текширамиз: , f ≤ [f], [f] = l / 200,


, бу ерда 0,1 - ўлчов бирликларини бирхиллаштириш коэффициенти.

Текширув бажарилди. Тўсиннинг устиворлигини текшириш шарт эмас, чунки у яхлит тўшама билан маҳкамланган.

1 м² ёпма катаги учун пўлат сарфини аниқлаймиз:

Тўшама оғирлиги 7850кг/м3· 0,01м = 78.5 кг 1м2 юзада;
Ёрдамчи тўсин оғирлиги g_δ /а = 13.7/1.36 = 10.07 кг;
Жами: 78.5 + 10.07 = 88.57 кг.