15.9-расм. Оралиқ кесмада ялпи талаб ва ялпи таклиф
мувозанатининг ўзгариши.
121
Расмдан кўринадики, ялпи талабнинг AD1дан AD2га ўсиши
ялпи таклиф эгри чизиғи бўйлаб миллий ишлаб чиқариш
ҳажмининг Q1дан Q2га қадар кўпайишига олиб келмоқда.
Бироқ, бу кўпайиш айни пайтда нархлар даражасини ҳам
Р1дан Р2га оширмоқда. Бу эса оралиқ кесмада иқтисодиётдаги
ишлаб чиқариш ресурслари аста-секин тўла бандлик ҳолатига
ўтаётганлигини, қўшимча қувватларнинг ишга туширилиши
тобора ўсиб борувчи харажатлар орқали амалга ошишини
англатади. Демак, ялпи талабнинг ўсиши ялпи таклифнинг
қайси кесмасида рўй беришидан келиб чиққан ҳолда нарх
даражасига турлича таъсир кўрсатар экан. Ялпи талабнинг
камайиши ҳам турли кесмаларда турлича кечади. Агар ётиқ
кесмада ялпи талаб камайса, миллий ишлаб чиқаришнинг
реал ҳажми камайиб, нарх даражаси ўзгаришсиз қолади. Тик
121
Манба: Муаллиф томонидан тузилган.
271
қадар ўсган талаб миқдори иқтисодиётда тўлиқ фойдаланилмаётган ишлаб чиқариш
қувватларининг ишга туширилиши орқали миллий ишлаб чиқариш ҳажмини Q
1
дан Q
2
га қадар
ўстириш орқали қондирилади.
Тик кесмада ишчи кучи ва ишлаб чиқариш қувватларидан тўлиқ фойдаланилади, шу
сабабли ялпи талабнинг кенгайиши фақат нарх даражасига таъсир кўрсатади, яъни уни
оширади. Миллий ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми эса ўзгаришсиз қолади (15.8-расм).
P
AS
P
2
P
1
AD
2
AD
1
0 Q
s
Q
15.8-расм. Тик кесмада ялпи талаб ва ялпи таклиф
мувозанатининг ўзгариши.
124
Расмдан кўриниб турибдики, тик кесмада ялпи талаб миқдорининг AD
1
дан AD
2
га ошиши
фақат нарх даражасини Р
1
дан
Р
2
га қадар ўсишига олиб келмоқда, миллий ишлаб чиқариш
ҳажми эса потенциал даража – Q
s
ҳажмида қолмоқда. Чунки бу чегарада иқтисодиёт ўзининг
барча ишлаб чиқариш имкониятларини ишга солиб бўлган ҳисобланади.
Оралиқ кесмада ялпи талабнинг кенгайиши бир вақтнинг ўзида миллий ишлаб чиқариш
реал ҳажмининг кўпайишига ва нарх даражасининг ошишига олиб келади (15.9-расм).
P
AS
P
2
P
1
AD
2
AD
1
0 Q
1
Q
2
Q
Do'stlaringiz bilan baham: |
