Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Иқтисодий ҳамкорлик ва ривожланиш ташкилоти (ИҲРТ), Халқаро ривожланиш 
уюшмаси (ХРУ), Халқаро молиявий корпорация (ХМК) ва шу кабилар доирасида амалга 
оширилади. 
«Катта саккизлик» номини олган жаҳондаги етакчи мамлакатлар (АҚШ, 
Япония, Германия, Франция, Италия, Буюк Британия, Канада, Европа Иттифоқи) нинг ҳар 
йиллик кенгаши бу соҳада муҳим роль ўйнайди. Бу мамлакатларнинг ялпи ички маҳсулоти 
2018 йилда жаҳондаги барча мамлакатлар ЯИМнинг 51,3 фоизини ташкил этган (25.1-жадвал). 
25.1-жадвал 
«Катта саккизлик» таркибига кирувчи мамлакатларнинг кўрсаткичлари (2018 йил) 
Аҳоли сони 
ЯИМ
Млн. 
киши 
Жамига 
нисбатан фоизда 
млрд. 
долл. 
Жамига 
нисбатан фоизда 
Жаҳон бўйича 
7550,3 
100 
80737 
100 
АҚШ 
328,1 
4,3 
21344,7 
26,4 
Япония 
126,4 
1,7 
5176,2 
6,4 
Германия 
82,8 
1,1 
3963,9 
4,9 
Буюк Британия 
66,5 
0,9 
2829,2 
3,5 
Франция 
65,1 
0,9 
2761,6 
3,4 
Россия 
144 
1,9 
1610,4 
2,0 
Италия 
60,8 
0,8 
2025,9 
2,5 
Канада 
37,1 
0,5 
1739,1 
2,2 
«Катта саккизлик» 
мамлакатлари биргаликда 
910,8 
12,1 
41451,0 
51,3 
Манба: http://ru.wikipedia.org. 
Валюта-молиявий соҳани халқаро уйғунлаштиришнинг кучайиши кўп жиҳатдан 
ХВФнинг фаолияти билан боғлиқ. У ўзининг низомига мувофиқ валюта курслари ва аъзо 
мамлакатлар тўлов балансларини тартибга солади, кўп томонлама тўлов тизимлари ва 
ривожланаётган мамлакатлар ташқи қарзларини назорат қилади, аъзо мамлакатларга уларнинг 
валюта-молия муаммоларини ҳал қилиш учун кредит беради. 
Ривожланаётган мамлакатларда таркибий қайта қуришларни молиялаштириш билан 
ХТРБ фаол шуғулланади. ХТРБ ва у билан бирга Жаҳон банки таркибига кирувчи Халқаро 
ривожланиш уюшмаси (ХРУ), Халқаро молиявий корпорация (ХМК) ҳар хил инвестицион 
объектларни ўрта ва узоқ муддатли кредитлаш билан шуғулланади, лойиҳаларнинг молиявий-
иқтисодий асосларини тайёрлайди, ривожланаётган мамлакатлардаги таркибий қайта 
ўзгартиришга ёрдам беради. 
Давлатлараро ташкилотлар ичида барча саноат жиҳатдан ривожланган мамлакатларни 
бирлаштирувчи ИҲРТ муҳим роль ўйнайди. Унинг доирасида ички иқтисодий тадбирларнинг 

---

776
Халқаро ривожланиш уюшмаси (ХРУ), Халқаро молиявий 
корпорация (ХМК) ҳар хил инвестицион объектларни ўрта ва 
узоқ муддатли кредитлаш билан шуғулланади, лойиҳаларнинг 
молиявий-иқтисодий асосларини тайёрлайди, ривожланаётган 
мамлакатлардаги таркибий қайта ўзгартиришга ёрдам беради.
Давлатлараро ташкилотлар ичида барча саноат жиҳатдан 
ривожланган мамлакатларни бирлаштирувчи ИҲРТ муҳим 
роль ўйнайди. Унинг доирасида ички иқтисодий тадбирларнинг 
бошқа мамлакатлар миллий иқтисодиёти самарадорлигига 
таъсирини, уларнинг тўлов баланси ҳолатини ўрганиш 
амалга оширилади, миллий иқтисодиётнинг жаҳон хўжалиги 
тамойилларига тез мослашишини таъминлаш мақсадида 
макроиқтисодий тартибга солиш бўйича тавсияномалар 
берилади. ИҲРТ жаҳон хўжалиги доирасида кўп омилли 
фукционал алоқаларни ўрганишни амалга оширади, валюта 
ва бюджет сиёсати, нархлар, савдо ва бошқа соҳалар бўйича 
илмий асосланган иқтисодий прогнозлар тавсия этади.
Шарқий Европа минтақасида таркибий қайта қуришга 
молиявий таъсир кўрсатиш ва ёрдам ташкил қилиш мақсадида 
1991 йил