Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

мукаммаллигига боғлиқ. 
Декомпозиция - яхлитни қисмларга бўйсунганлик, тааллуқлилик 
белгилари сақланган ҳолда ажратиш 
Юқорида таъкидланганидек, тадқиқ этилаётган ёки яратилаётган 
системалар формал тур: таркиб модели, тузилмавий модел ва тузилмавий 
тарх тарзидаги моделларда тасвирланади. Шундай савол туғилади: 

---

65
декомпозицияга асос қилиб қандай моделни олиш керак? 
Декомпозицияга асос бўлиб, аниқ мазмунли модел хизмат қилиши 
мумкин. Бу модел танланган формал моделдан уни мазмун билан 
тўлдириб олиниши мумкин. У формал модел "қиёфа"сида тузилади, аммо 
айни бирдай бўлмайди. Шу билан бирга декомпозиция тўлақонлиги модел-
асос тўлақонлиги билан белгиланади, у формал модел тўлақонлилигига 
боғлиқдир. Тўлиқ формал моделга мисол бўлиб,- меҳнат жараёнини таҳлил 
қилиш учун қўлланадиган инсоннинг исталган фаолиятининг марксча тархи 
[22] ҳисобланади (2.15- расм). У ўз ичига қўйидагиларни олади: фаолият 
субъекти; шу фаолият субъекти; фаолият жараёнида фойдаланиладиган 
восита; атроф муҳит; улар ўртасидаги турли-туман алоқа (чизиқчаларда 
кўрсатилди). 
Тўлиқ формал моделга бошқа мисол бўлиб, 2.16 – расмда берилган 
ташкилий система киришларининг тархи ҳисобланади. Бунда бирон-бир унсур 
олинса, у тўлақонлигини йўқотади. 
Формал моделга яна бир мисол тариқасида маҳсулот ħаёт циклини 
келтириш мумкин (2.17 – расм), у беш босқич (тадқиқ этиш ва лойиҳалаш; 
тайёрлаш; муомалага чиқариш ва сотиш эксплуатация ёки истеъмол; 
тугатиш)ни, атроф муҳит ва улар ўртасидаги алоқалар мажмўини қамраб 
олади. Бироқ, бу модел муайян ҳолларда (ҳаёт цикли босқичларида) кам 
самарали ҳисобланади, чунки у ҳаддан зиёд умумий. Шунинг учун 
босқичлар бўйича ҳаёт циклини кўриб чиқишда анча муфассал моделлардан 
фойдаланиш лозим. 

---

66