Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт институти нефть ва газ факультети

Синов саволлари:
1.Илдизларнинг комплекс текислиги деганда нимани тшунасиз ва у қандай қурилади?
2. Михайлов турғунлик мезонига таъриф беринг.
3. Турғун системалар учун, турғунликка яқин системалар учун ва системалар учун Михайлов гадогрофи қандай кўринишда бўлади?
4. Найквист турғунлик мезонига таъриф беринг.
5. Турғун системалар учун, турғунликка яқин системалар учун ва системалар учун Найквист гадогрофи қандай кўринишда бўлади?
6. Турғунлик захираси деганда нимани тшунасиз?
12- маъруза. Ростлаш сифатини баҳолаш
Маъруза режаси:

1. 
   Сифатни бахолаш усуллари.
   
2. 
   Ростлаш сифатининг кўрсатгичлари.
   
3. 
   Ростлаш сифатининг интеграл мезони.
   

Турғунлик техникавий тизимларнинг яроқлилигини фақат зарурий шарти, лекин етарли шарти эмас.

Тизим турғунликдан ташқари олдиндан берилган сифат кўрсаткичини ҳам қаноатлантириши керак.
Сифат кўрсаткичи деганда ростлаш вақти, ўтаростлаш, статик ва динамик аниқликлар тушунилади.
Сифатни баҳолаш тўғри ва воситали усулларга бўлинади.
Сифат кўрсаткичлари ўтиш жараёни эгри чизиғи орқали топилса, сифат баҳолашнинг тўғри усули дейилади.
Сифатни воситали баҳолаш усули ўтиш жараёнининг графигини топишни талаб қилмайди.
Сифатни баҳолаш усуллари асосан уч гуруҳга бўлинади:

1. 
   Илдизлар усули.
   
2. 
   Интеграллар усули.
   
3. 
   Частота усули.
   

Поғонали функция таъсир қилганда ўтиш жараённинг асосий сифат кўрсаткичлари. Тизимнинг киришига бирлик поғонали функция таъсир қилаётган бўлсин,

у ҳолда чиқиш координаталарининг реакцияси ўтиш жараёнини ифодалайди.

Асосий сифат кўрсаткичларига қуйидагилар киради:
1.T_p – ростлаш вақти, яъни бу минимал вақт ўтиши билан ростланувчи катталик барқарор қийматга яқинлашиб боради.
2. Ўта ростлаш – ўта ростлаш тавсифи ростланувчи катталикни барқарор қийматдан максимал четланишлари нисбий фоизларда қуйидагича ифодаланади:

Одатда ўта ростлаш катталиги қуйидаги чегарада бўлади:

3. Тебранишлар частотаси , бу ерда T – ўтиш жараёнлар учун тебраниш даври.
4. Ўтиш тавсифининг тебранишлар сони .
5. t_max, t_min – га эришиш вақти.
6. Ўтиш жараёнининг ўсиш вақти t₀
7. Сўниш декременти , – иккита ёнма-ён ўта ростлаш модулларининг нисбати.
Ростлаш системаси учун агар кўрсатилган талабларнинг 3-4таси бажарилсагини сифат даражасига жавоб беради. Система бўлса, статик хатолик нолга тенг бўлса ва ростлаш вақти минимал бўлса оптимал ҳисобланади.
Ўтиш характеристикаларининг келтирилган сифат кўрсатгичларининг умумлашган мезони сифатида интеграллик мезони хизмат қилади. Бу мезон сон жиҳатидан қуйидагича ҳисобланади:
, амалда ,
Бу ерда - ростлаш вақти. Чизиқли интеграллик мезони агар майдонлар суммаси минимал бўлса оптимал ҳисобланади.



Yч

Yч

Y_бар

29-расм. АРСнинг ўтиш характеристикалари

Синов саволлари:

1. 
   Сифатни баҳолашнинг қандай усулларини биласиз?
   
2. 
   Асосий сифат кўрсаткичларига қандай кўрсатгичлар киради?
   
3. 
   ростлаш сифатининг интеграллик мезонини тшунтиринг.