Збекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

q=w-v_ўр ёки q=W_yмум-v_ўр ,
бу ерда: v_ўр -намлик ҳаракатининг ўртача тезлиги; w -тупроқ.нинг юза говаклига яъни 1 м²га тўғри келадиган говаклар сони; W_yмум -хажмли ғоваклик.
Синов саволлари:

1. 
   Аэрация зонаси қаерда жойлашган?
   
2. 
   Капилляр зона нима?
   
3. 
   Оралиқ зона қаерда жойлашган?
   
4. 
   Тўйинган тпупроқ нама?
   
5. 
   Туйинмаган тупроқ қандай бўлади?
   
6. 
   Тупроқдаги намликнинг ҳаракагп турлари қандай?
   
7. 
   Карман тенгламасини тушунтириб беринг?
   

1.11. СУВДАГИ АКУСТИҚ ОПТИК ВА ЭЛЕКТРОМАГНИТ ҲОДИСАЛАР
Мавзуда асосий эьтибор сувнинг товуш, қуёш нурларини утказиш цобилятига ва ташщи электро-магнит майдони таъсирида суеда руй берадиган жараёнларга царатилган.
Акустика-товуш хақидаги фан. Товуш-муҳитдаги заррачаларнинг тебранма ҳаракати тулиқ куринишда газ, суюқ ва қаттиқ муҳитларда тарқалади.
Товушнинг тезлиги ҳар хил муҳитда ўзгача .
3-жадвал
Турли моддаларда товушнинг тарқалиш тезлиги

№	Муҳит ёки материал	Температура ^0С	Зичлиги, кг/м^3	Товуш тезлиги м/с
1.	Ҳаво	0	1,29	331
2.	Ҳаво	20	1,20	343
3.	Сув буғ	100	0,58	405
4.	Чучук сув	15	1000	1430
5.	Шўр сув 35 ^0/00	15	1027	1500
6.	Муз		917	3200
7.	Темир		7800	5850

Сув юзаси 99,94 % товушни кайтаради, фақат 0,06 % сувда ютилади. Ҳавога қараганда сувда товуш энергияси 1000 баровар камроқ ютилади.
Сувнинг тиниқлиги - бу сувнинг хусусияти чуқурликда кўринадиган пурларни ўтказишидир. Тиникликнинг характеристикаси бўлиб чуқурликни куриш ва тиникдик коэффициенти ҳисобланади.
Чуқурликни куриш-бу оқ дискнинг (дваметри 0,3 м) сувга туширилганда чуқурликда куринмай колиши демакдир. Ок диск бўлса тиникликни ўлчаш натижасида шу нарса маълум булдики, энг тиник Байкал кўлининг суви экан-40 м. Каспий, Орол деигизлари, Севен ва Иссиқ-Кўлларники -20 м га етади. Ладого ва Онега кўлларининг тиниклиги эса 7-8 м ни ташқил этади. Энг кичик тиникдик сантиметларга етадиган тиниклик бноген модцаларга бой ва лойкдлиги юқори бўлган кўл ва дарёларла к Ўзатилар экаи. Сувнинг ранги шу сув Ўзи қандай рангдаги нурни таркатиб юборса, шундай рангга бумнади. Бунинг сабабини табиий сувлар таркибида ҳар хил ноарганиқ ва органиқ модцаларнинг борлиги билан тушунтирса бўлади, бу моддалар нурнинг таркалиб кетишига сабабчи бўлади.
Сувда чиринди ва муаллак ҳолдагн окизиклар йуқ бўлган ҳолда қисқа нурлар асосан тарқалади, шунинг учун ҳам сув ранги ҳаво рангини олади. Чиринди миқдори ортиши биман ва унинг заррачаларининг дваметри ортиши билан сувнинг ранги яшил ранг бўлади ва кейин саргаш рангга айланади. Сув рашини аниқлаш учун махсус ранглар
шкаласи ишлаб чикилган.
Магнитланган сув. Магнит майдонинийг сувнинг хоссаларига таъсири қадим замондан маълум. Биринчи бор магнит ишлатилган сув медицинада кўлланилди. Бизнинг давримизда бельгимлик инженер Т.Вермайерн шу ҳодисани кайтадан кашф этиб, 1945 йилдан бошлаб у сув кдйнатадиган қозонларда ҳосил бўладиган тузлар кртшамига қарши кўрашиш усулини ихтиро этци ва унга ватент олди. Бу усул магнит майдондан уткдзилган сувни кдйнатгандан сўнг козонда тузлар кравами ҳосил булмаслигига асосланган. Ҳозирги вақтда бу усул ТЭЦ ва ГРЭС ларда самарали ишлатилади.
Магнит майдондан трубопровод орқали сув ўтказилганда магнитланган сув ҳосил бўлади. Тинч ҳолатда турган сувга магнит майдони кам таъсир этади. Магнитланган сув устидан ўтказилган тажрибалар шуни кўрсатдики, унда ҳосил бўлган янги физик-кимёвий хусусиятлар халқ ҳужалигининг ҳар хил тармоқларида кенг қўлланиши мумкин. Бундай сувни қўллаш натижасида бетоннинг котит муддати кдоқаради, унинг қаттиқдиги ошади, кимевий реакциялар тезлашади ва кишлоқ хужалик зкинларининг ҳосил дорлигани ошириб, тез униб чикишига ердам беради ва ҳоказо.
Магнитланган сувнинг бундай антика хусусиятларининг сабабига хали жавоб йук. Буларни талкдн этувчи ҳар хил гипотезалар мавжуд, чунки Ҳозирги вақтга кддар магнит майдонининг сувга бўлган таъсири тўлиқ ўрганилмаган. Сув структурасининг муаммоси - энг мураккаб муаммолардан биридир.
Сувдаги электромагнит ҳодисалар. Сувдаги электрик ҳодисаларни ва сувнинг хусусиятларини XVIII аердан бошлаб урганишган. Чучук сув ҳавзаларига тегишли бўлган (кўллар, дарёлар) сувдаги электромагнит ҳодисаларини урганиш охирги 20 йилликда ривожланган. Табиий сув ҳавзаларида муаллак ҳолатдага заррачалар ва ионлар мавжуц. Ионлар ва заррачалар Ўзига хос зарядларга эгадир ва бу зарядлар сув ҳавзаларининг буғун акваторнясида ҳар хил тақсимланган, шуйинг учун ҳам сувнинг электр хусусиятлари ўзгача.
Электромагнит ҳодисалариниш асосий гидродинамик омилларига қуйидагиларпи киритса бўлади: шамолнинг тезлиги, оқимнинг турбулентлиги, ичкн тўлқинлар ва сейшлар таъсири.
Табиий сув объектларида бошқача электромагнит - ҳодисалар ҳам кузатилади. Улар куйидагича:
1. Электроосмос - бу ювак жисмлар ва капилляр орқали суюқликнинг ташқи электр майдоп таъсирида харакатга келишига айтилади. Биринчи бўлиб электроосмос ҳодисасини 1807 йилда. Москва университетининг профессори Ф.Рейсс аниклади.
2. Элетрофарез деб - ташқи электр майдонининг таъсирида суюқликдаги зарядланган заррачалар ҳаракатга келишига айтилади. Бу ҳодисани ҳам профессор Ф.Рейсс кузатган.
Сувдаги электр ходисалар халқ ҳўжалигининг қатор тармоқдарида амалда қўлланилади. Мисол учун, торф, лой тупроқларни, нефть, ёғочларни сувсизлантириш ва махкамлаш учун кўлданилади. бундам ташкари дарёларнинг оқим тезлигини ўлчаш ва тиббиётда электрофарез ҳодисаси организмга дори юборишла кўп ишлатилади.