Gerbert Spenser(1820–1903) sotsiologiya fanidagi ijtimoiy evolyusiya g‘oyasining muallifi. Sotsiologiyada organik yo‘nalish asoschilaridan biri. Unga ko‘ra, jamiyat tirik organizm singari o‘zaro bog‘liq bo‘lgan elementlarning faoliyati natijasida mavjud bo‘ladi. U organizdagi har bir organni “sotsial institut”ga qiyoslagan. Ammo bu qiyoslash nisbiy sanaladi. Chunki olim jamiyatning sotsiallik xususiyati uni hamisha rivojlanishiga va o‘zgarishiga sabab bo‘ladi, deydi. Misol uchun aholi soni o‘sadi, - Ferdinand Tennis o‘zining “Jamoa va jamiyat”(1887) nomli asarida keyinchalik klassik tipologiyaga aylangan ijtimoiylik tipologiyasiga asos solgan. Olim bevosita shaxsiy va qarindoshchilik munosabatlari hukmron bo‘lgan jamoa va formal institutlar ustuvor bo‘lgan jamiyatni taklif qilgan.
- Sotsiologiya fani rivojining birinchi bosqichi sanalmish X1X asr oxiri va XX asr boshlarida Fransiya, Germaniya va Angliya sotsiologiya fanining markazi bo‘lgan.
- Har bir fan o‘zining ob'ekti va predmetiga ega bo‘ladi. Fanning ob'ekti deyilganida, ob'ektiv va sub'ektiv reallikning mazkur fan o‘rganadigan o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan bir qismi tushuniladi. Fanning predmeti esa izlanishlar natijasida aniqlangan ob'ektning ma'lum qismlaridir.
- E. Dyurkgeymning fikricha, sotsiologiyaning mohiyatini boshqa fanlar o‘rganuvchi faktlar emas, o‘zi o‘rganuvchi alohida faktlar tashkil etsagina fan sifatida qaror topishi mumkin. U sotsiologiyaning ob'ekti sifatida sotsial faktlarni, ya'ni ularni yaratuvchi guruhiy tasavvurlarni ko‘rgan. Fannning predmetini esa mazkur guruhiy tasavvurlarning vujudga kelishi, namoyon bo‘lishi va rivojlanishidagi umumiy qonuniyatlar tashkil etgan. Olimning fikricha, ijtimoiy – jamoaviy deganidir. Shuning uchun, sotsiologiyaning predmeti turli xil ko‘rinishlardagi jamoaviylikda o‘z ifodasini topadi. Garchi Dyurkgeym mazkur muammoni ishlab chiqilishi va ijtimoiylik tushunchasi mohiyatini ochib berishda yetarlicha hissa qo‘shgan bo‘lsada, pozitivistik yondashuvda qoldi.
- Nemis jamiyatshunosi
Do'stlaringiz bilan baham: |
