Ўзбекистон республикаси ўрта ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

19-расм. Буғдой доиининг шакллари. 
Юмшоқ ва қатгиқ буғдойнинг тур хиллари 
тушунча бермайди. Аммо бундай классификация амалий мақсадлар 
учун қимматлидир, чунки у турли-туман навларни ташқи белгиларига 
қараб қайси тур хилига оидлигини билиб олишга имкон беради. Юмшоқ 
ва қаттиқ буғдойнинг жуда хилма- хил тур хиллари бор. Юмшоқ ва 
қаттиқ бУғдой тур хилларини бир-биридан ажратиб турадиган 
қуйидагилардир: 
 1.Қилтиқларини бор йўқлиги; 
2.Бошоқча қобиқларида тук бор йўқлиги; 
3.Бошоғининг 
ранги (оқ, қизил, қора бўлиши); 
4.Қилтиқларининг 
ранги - бошоқ ранги билан бир хил ёки оқ, қизил 
бошоқларда қора бўлиши; 
5.Доннинг ранги оқ, қизил бўлиши. 
Ўзбекистонда районлаштирилган буғдой навларннинг тавсифи 
Буғдой навларини аниқлаш уларнинг кўпчилиги морфологик 
белгилари бўйича олиб борилади. Бу белгиларга бошоқнинг шакли ва 
тузилиши, 
бошқачаларнинг 
жойлашиш 
зичлиги, 
қилтиқлар
35 

---

6 
хусусияти, бошоқча қобиқла 5ининг шакли ва катталиги, бошоқча 
қобиғининг қиррасши тишлари, бошоқ қилтиқларининг ранги, уруғнинг 
шакли, 1000 донанинг вазни киради. 
Ўзбскистонда районлаштирилган ва экилиб келинаѐтган буғдэй 
навлари жуда кўп. Уларга Сурхак-5688, Безос- тая-1, Санзар-4, Санзар-
6, Интенсивная, Унумли буғдой, Ёнбош, Мироновская-29, Крошка 
Маржон, Улуғбек 600, Ҳосилдср, Карлик 85, Марварид ва бошқалар. 
Буғдойнинг кўп навларини фарқ қилиш қийин бўлган белгиларга эга 
бўлади. Баъзан бу навлар кичик, аксарияти арзимас даражада ўзгариб 
турадиган белгилари билан фарқ қилади. Бундай навларнинг бир-
биридан фарқ қилишида асосий белгилари бўйича тавсиф берилади. 
Бошоқларнинг шаклига кўра; а)тўқмоқсимон -учига томон 
йўғонлашиб борадиган б)призмасимон - учига қараб торайиб боради. 
в)цилиндрсимон учидан губигача бир хил бўлади. 
Доннинг шакли (19-расм) навлар доирасимон дони асосан икки хил; 
тухумсимон ѐки овалсимон шаклда бўлади. Баъзан навларда гоҳо чўзиқ 
ѐки бунинг аксича калтароь дон учрайди, бу хилда дон думалоқ бўлади. 
Буғдой чавлари соф морфологик белгиларидан ташқари, бир қан ча 
технологик 
белгилари, 
унинг 
ойнасимонлиги, 
касалликларга 
чидамлилиги ва пояларнинг ѐтиб қолиш жихатидан хам ҳар хил бўлади.