Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

1.1.Асосий ахлоқий назариялар
Замонавий биоэтиканинг негизида қандай этикавий, ахлоқий ва қадрият-ҳуқуқий тамойиллар ётишини тушуниш учун даволашнинг шундай номланган моделлари ва тамойилларини тавсифлаш зарур. Ҳозирги кунда биомедикал ахлоқнинг кўплаб моделлари ва тамойиллари мавжуд. Табиийки, истисносиз барчани қониқтирадиган бирон бир назария ёки тамойилни илгари суриш мумкин эмас. Тегишли адабиётлар кўплаб вариантларни таклиф қилади, энг таниқли америкалик мутахассислар Том Бичампом ва Джейсом Чилдресом томонидан таклиф қилинган тушунчалар ёки тарихий моделлар деб номланади.
1.2.Гиппократ модели ва "зарар етказманг" тамойили.
Ушбу тамойил энг қадимийларидан бири ҳисобланади. Ушбу тамойилни кўриб чиқишда пайдо бўладиган биринчи савол"зарар" деганда айнан нимани англатади. Агар вазиятга шифокор томонидан мурожаат қилсангиз, зарарнинг қуйидаги шартли шаклларини ажрата оласиз:
1. Ҳаракатсизлик, ёрдам кўрсатмаслик оқибатида етказилган зарар;
2. Эътиборсизлик ёки зарарли ният туфайли етказилган зарар;
3.Нотўғри, ўйламай, малакасиз ҳаракатлар натижасида етказилган зарар;
4. Ушбу вазиятда объектив зарур бўлган ҳаракатлар натижасида етказилган зарар.
Аксарият ҳолларда 1,2,3 турдаги зарар ҳуқуқбузарликлар, жиноятлар деб қаралади ва бу муаммо ахлоқий эмас, балки қонунийдир. Шунинг учун, келинг, фақат объектив зарурий зарарни кўриб чиқайлик. Бир қарашда, саволнинг баёноти парадоксалдир: ахир, бемор фойда олиш учун шифокорга мурожаат қилади - айтайлик, оғриқдан халос бўлиш. Аммо, агар сиз ушбу вазиятни бемор томонидан кўриб чиқсангиз, ушбу зарарнинг турли хил вариантларини кўришингиз мумкин:
Шифокорга мурожаат қилишнинг ўзи вақтни (ва ҳозирда пулни) талаб қилади, бу вақтни бемор кўпроқ қувончлироқ нарсага бағишлаши мумкин. Ташриф натижасида у баъзи муҳим нарсаларни қила олмайди;
агар шифокор бемор учун маълум бир режимни тайинласа, унда зарар баъзи чеклашларда, унинг эркинлигини чеклашда ифодаланади;
Шифокор томонидан тайинланган даволаш оғриқли муолажаларни ўз ичига олиши мумкин; шифо учун шифокор беморга жисмоний азоб беради. Ва бошқа баъзи ҳолатларда, масалан, оёқ-қўлини кесиб ташлаш учун жиддийроқ зарар етказилиши керак.
Бу беморнинг шифокордан кутиши мумкин бўлган зарарнинг баъзи шаклларининг тахминий градацияси. Кейин "зарар етказманг" тамойилини сўзма-сўз талқин қилсангиз, шифокор умуман ўз фаолиятидан воз кечиши керак. Аммо бу принципнинг моҳияти эмас. Бу ерда зарарлар ҳақида гап боради, бу муқаррар – объектив зарур, етказилган зарар тиббий аралашув натижасида олинган фойдадан ошмаслиги керак. Ва барча бошқа вариантлар билан таққослаганда зарарнинг ўзи минимал бўлиши керак.