Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

1.6.Инқилобий ўзгаришлар даврида ахлоқий тиббиёт моделлари
Ахлоқий муаммоларнинг аксарияти тиббий амалиётда вужудга келади, бунда беморнинг соғлиғи ҳам, унга буюрилган процедуралар ҳам ўз-ўзидан пайдо бўлмайди. Беморлар билан кундалик алоқада, асосан ахлоқий келиб чиқиш ҳолатлари мавжуд эмас. Клиникада беш соат вақтини ўтказиб, йиғлаётган икки бола билан гриппни текширишни кутаётган аёл учун гриппнинг ўзи ахлоқий муаммо эмас - кутмоқда. Ва тиббиёт талабалари кардиология бўлимидан ётадиган беморлардан таҳлил қилиш учун қон олишга ўргатишганида, аслида ахлоқий муаммо касал одамнинг юраги билан жуда боғлиқ эмас, чунки бу жуда ноанъанавий ҳолатда бўлиши мумкин - бу орган трансплантация қилинганида. Шу билан бирга, юрак трансплантациясига қараганда кўпроқ қон тестлари олинади. Фақатгина юқори ихтисослашган ахлоқий масалаларга ўтиш орқали тиббиётнинг ҳақиқий ахлоқий муаммолари тўғрисида гаплашиш мумкин. Замонавий тиббий ахлоқшуносликнинг энг асосий муаммоси шундаки, соғлиқни сақлаш чекланган миқдордаги одамлар учун имтиёз эмас, балки инсон ҳуқуқи бўлиши керак. Тиббиёт ҳар доим ҳам бу йўлдан юрмаган ва бундан ҳам кўпроқ бугунги кунда бу йўлдан юрмайди. Бироқ, бу меъёр ахлоқий талаб сифатида тобора кўпроқ тан олинмоқда. Ушбу ўзгаришга иккита инқилоб ҳисса қўшди: биологик ва ижтимоий. Ҳозир қанчалик тажовузкор бўлса ҳам, соғлиқни сақлашни бу асрга қадар ҳашамат деб ҳисоблаш мумкин эди. Қандай бўлмасин, узоқ муддатли қайта тиклаш жуда кам эди. Бугунги кунда биологиядаги инқилоб туфайли соғлиқни сақлаш "ҳаёт, эркинлик ва бахтга интилиш" учун муҳим аҳамиятга эга бўлди. Туфайли ижтимоий инқилоб, аслида бизнинг тушунчамиз собиқ инқилоб адолат, соғлиқни сақлаш, ҳар бир шахснинг бир ўнг айланди. Ва агар ноаниқ ибора: "Ҳамма одамлар тенг бўлиб туғилади" тиббиёт билан боғлиқ ҳар қандай нарсани англаса, бу сир эмаски, биологик нуқтаи назардан, шахслар тенг эмас, демак, одамлар ўзларининг ахлоқий талабларининг қонунийлиги жиҳатидан тенгдирлар. Шахсларни инсоний фазилатлари - қадр-қиммати, эркинлиги, индивидуаллиги жиҳатидан тенг деб ҳисоблаш керак. Масалан, нуфузли замонавий шифохонанинг олд қисмидаги реклама: "Фенадон ичаётган беморлар, орқа эшикдан фойдаланинг!" Ахлоқий жиҳатдан ҳақоратли, ҳаттоки фенадон палатаси бу эшикнинг ташқарисида эканлигини англатади. Бу ёзувга ўхшашлиги ажабланарли: "Рангли одамлар учун ўриндиқлар-автобус охирида!" Инсоннинг соғлиқни сақлашга бўлган ҳуқуқини ҳисобга олган ҳолда, тиббиёт мутахассислари ва оддий одамлар ўртасидаги муносабатларнинг қайси моделлари ушбу ва бошқа асосий ахлоқий масалаларни қамраб олиши мумкин.