Ўзбeкистон рeспубликаси
Download 7.02 Mb.
|
16-Iqtisodiy-tahlil-nazariyasi-1 крилча
|
Назарий ўйин усули ва таҳлилда фойдаланишнинг
ўзига хос томонлари Назарий ўйин усули ўргани1аётган воқелик тафсифıга кўра ундагж мавжуд вазиятлар ичида энг мақбул стратегияни топишни тадқиқ қилади. Бунда корхона учун энг қулай ва мақбул вазият стратегия қилиб бошқарув қарорлари асосида белгилаб олинади. Мазкур ҳолатни математик кўринишга келтиришда ҳар бир вазиятни алоҳида ўйин иштирокчиси деб белгилаб олинади. Ҳар бир иштирокчи эса ўзининг манфаатини максималлаштиришни бошқа иштирокчилар ҳисобидан амалга оширишга ҳаракат қилади. Назарий ўйин усулида масала аниқ формулалаштиришни талаб қилади. Бунда ўйин қоидаси ва иштирокчилар сони белгиланади, иштирокчилар имкониятидаги стратегиялар аниқланади, ютуқлар ва ютқазишлар ўргани1ади. Масалаларни ҳал қилишда алгебранинг чизиқли тенгламалар ва тенгсизликлар тизими усуллари ва бошқа шıр кабилардан фойдаланилади. Назарий ўйин усулининг мазмунини қуйидаги мисолда кўри- шимиз мумкин. Корхона мавсумий ишлаб чиқариш циклига эга бў1иб болалар кийими ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Қишки мавсум учун куртка ва пальто ишлаб чиқариш имконияти мавжуд. Бироқ, маҳсулотлами қайси бирини қанча ишлаб чиқариш қиш мавсумидаги об-ҳавога боғлиқ. Агар, қиш мавсумида ўта совуқ бў1иши кутилаётган бўлса пальто маҳсулоти кўп ишлаб чиқарилади. Башарти, қиш мавсуıни илиқроқ келса куртка маҳсулотига талаб кўп бўлади. Яна, бу ерда шу ҳолатлар кузатиладики қишнинг ўта совуқ бў1иши режалаштирилган бир пайтда мавсум илиқ келиши мумкин, ёки аксинча. Бу эса, корхона ишлаб чиқарган маҳсулотларини қайси бир турини сотилмай қолишига сабаб бў1ади. Демак, юқорида кўриб чиқилган вазиятларда корхонанинг маҳсулот сотишдан тушум, пировардда эса фойдаси (зарари) турлича бўлади. Максимал тушуıнга, унинг натижасида фойдага эришиш (ёки зарар кўриш) корхона учун энг маъқул вариант ҳисобланмайди. Чунки, қайсидир бир вазият ушбу мақсадни йўққа чиқариши мумкин.Шунинг учун, бу ҳолатда тушум ҳамда фойда олишнинг ўртача миқдорини белгилаб олиш энг тўғри йў1 ҳисобланади. Чунки об-ҳаво қандай бўлишидан қатъи назар маҳсулотлар миқдорини мақбул ҳолатда режалаштириш қўйилган масадга эришишдаги энг тўғри йў1дир. Ушбу усулни қуйидаги мисол ёрдамида ўрганиб чиқамиз. Болалар устки кийими ишлаб чиқаришга ихтисослашган кичик корхона октабр ва ноябрь ойларида бир дона куртка ишлаб чиқариш учун 30,0 минг сўм харажат қилади, бир дона пальто ишлаб чиқариEҳ учун эса -40,0 минг сўм харажат қилади. Сотиш баҳоси куртка учун - 35,0 минг сўм бў1са, пальто учун — 50,0 минг сўм.Кўп йиллик кузатишлар шуни кўрсатадики корхона ҳаво илиқ келса 270 дона куртка, 170 дона пальто сотар экан. Совуқ ҳавода эса 200 дона куртка маҳсулоти, 250 дона пальто маҳсулотини сотиш имконияти мавжуд. Об-ҳавони қандай бў1иши аввалдан башорат қилиш қийинлигини эътиборга олиб, яъни табиат инжиқлигини ҳисобга олган ҳолöа корхонага тушадиган тушумни барқарорлаштириш талаб этилса, қуйидагича ҳисоб- китоб ишлари амалга оширилади.Мавсум илиқ келса корхона тушуми қуйидагича бў1ади: 2ффи* 35 + 170 •50 —— 19500,0 минг сўм,- Мавсум Совуқ келса корхона тушуми қуйидагича бў1ади:Download 7.02 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|