Ўзбекистон республикасиқишлоқ ХЎжалиги вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

3.1.1-жадвал
Нарпай туманида пахта етиштиришда ишлатилган ва иқтисод қидинган сув миқдори кўрсаткичлари таҳлили.

№	Кўрсаткичлар	2015йил Оддий технология	2016 йил Ресурс тежовчи технология
1	Фермер хўжаликлар сони, дона	268	355
2	Экин майдони, га	12176	12062
3	Ялпи маҳсулот, тонна	33831	28874
4	Ишлатиладиган сув миқдори шундан: -режа бўйича, минг м3	15000,0	14500,0
	-ҳақиқатда, минг м3	153417,6	152584,3
	-фарқи, +;-	-	+8333
5	Биргектаргатўғрикеладиганиқтисодқилингансувмиқдори, мингм3	-	0,69
6	Иқтисодқилингансувҳисобига, пахтаетиштириладиганмайдон, га	-	3.46

3.1.1-жадвалмаълумотлариданкўринибтурибдики, Нарпай туманидаМухтарампрезидентимизнингтошшириқларибиланпахтани 5-6 мартасуғоришўрнигаиккимартасуғорилди. Натижадатуманнинг12062гектармайдонидабериладигансувмиқдорининг8333мингм3 сувиқтисодқилибқолинди.

Иқтисодқилингансувҳисобига724,0 гектармайдонгаянапахтаэкишимкониятияратилди. Иқтисодқилингансувҳисобига2883тоннапахтаолишимкониятияратилди. Агарбизпахтанитомчиларибсуғориштизимигаўтадиганбўлсак, бунатижаянадаортади.
Пахтачиликтармоғидаагротехниктадбирлариқтисодийсамарадорли-гиниоширишишлабчиқарувчи, хизматкўрсатувчивабозоринфратузилмалариўртасидагиўзароузвийбоғлиқликнитақозоэтарэкан, мавсуммобайнидатабиий-иқлимхусусиятлариниҳисобгаолганҳолдаамалгаошириладиганмаълумагротехнологикжараёнҳисобланиб, ҳарбирбосқичдамахсусёндашув, маълумдаражадафермерларнингкасбвабилиммалакасиниталабэтади. Агротехнологиялартизимларимаълумдаврдатакрорланишталабэтилишибиланмураккабжараёнҳисобланиб, бирбосқичдаамалдагирежалаштирилгантадбирларнитугатиболишимконинибермайди.
Шужиҳатданпахтачиликтармоғидаагротехниктадбирларғўзаўсимлиги-нингҳолати, табиий-иқлимшароити, тупроқшароитиваресурстаъминотиниҳисобгаолганҳолдаамалгаоширилишинитақозоэтади. Маълумбирҳудуддатупроқшароитивасизотсувларижойлашувиҳисобигасуғоришмеъёрларинирежалаштириш, иккинчибирҳудудгамоскелмаслигиёкиаксинчазарурқишлоқхўжаликтехникалариданфойдаланишвақўлланилишибирхилбўлишимумкин. Бундаайримагротехниктадбирларбирмаротабаамалгаоширилишибиланниҳояланса, баъзиларибирнечабосқичдадаврларбўйичадавомлиравишдаамалгаоширилишимумкин.
Фермерхўжаликларидаагротехниктадбирларнидаврларбўйича (экиш-гачабўлган, экинэкиш, парваришвайиғим-терим) амалгаоширишбосқич-ларидаталабқилинадиганхизматтурларинингўзвақтидабажарилмаслигиэкинмайдониданолинадиганҳосилдорликникескинкамайибкетишигасабаббўлади. Бунингнатижасидафермерхўжалигинингишлабчиқаришинизарарбиланякунланишигаолибкелади. Ушбумуаммоларнибартарафэтиштармокдаэнгаввалоагротехниктадбирлариқтисодийсамарадорлигиниоширишдакуйидагиасосиййўналишлариниэътиборгаолишлозим, (3.2-расм).
– агротехниктадбирларниамалгаоширишмуддатларинимақбуллаш-тириш, техникавоситаларитаъминотиниўрганиш, экинмайдонлариникузгишудгорлашишлари, ермайдонлариниэкинэкишгатайёрлаш, экинниэкиш, парваришлашдавридағўзақаторораларигаишловбериш, дефоляциявапахтайиғим-териминиўзвақтидаамалгаоширишни;
–агротехниктадбирлариқтисодийсамарадорлигиниоширишистиқболлиғўзанавларини, ергаоптималишловберишни, зарурорганикваминералўғитларнисбатинианиқлаш, экинларнибелгиланганмеъёрларбўйичасуғоришишлариниўзмуддатидабажарилишини, ҳосилдорликниошишинивасарф-харажатлартежалишинитаъминлашни;
– агротехнологикжараёнларгамасъулмутахассисходимларваишчи-хизматчиларнингмалакалариниоширишвақайтатайёрлаш, уларнимоддийрағбатлантиришмеханизминиишлабчиқиш, амалиётгакенгкўламдажорийқилишорқалихўжаликюритишнингзамонавийусуллариданфойдаланишҳамдамолиявиймаблағлармиқдоривахизматкўрсатишинфратузилмаларибаҳоларимутаносиблигинитаъминлашаграрсохаиқтисодийсамарадорлигиниоширишимкониятларинияратишимумкин.
Юкоридакелтирилганйўналишларнижорийэтишдақуйидагихусусият-ларважиҳатларниҳисобгаолишлозим:жаҳонбозоридапахтатоласигабўлганталабўзгариши;пахтаэкиниучунунумдорватекисерларталабэтилиши;ғўзаетиштириш, озиқлантириш, суғоришваишловберишагротех-нологиясигақатъийамалқилишнингзарурлиги;пахтаниқисқамуддатдайиғиб-териболишзаруриятивабошқалар.
Ушбутадбирларнингбарчаси,хизматкўрсатиштўлиқшаклланмаганфермерхўжаликларидатўлариояқилиниши, бажарилишиимкониятичеклан-гандир. Бунингсабабибиринчидан, яккаҳолдафаолиятюритадиганфермерхўжаликларидаерларниирригациявамелиорацияқилиш, далаларнитекислаш, ғўзанавларинитанлаш, чигитниўзвақтидаэкиш, агротехникақоидалариниўзвақтидаўтказишилмий-техниксоҳадатараққиётниолибборишучунмолиявийимкониятиниетарлиэмаслигипахтачиликдаагротехниктадбирларниамалгаоширишнимукаммалдавлатдастуринияратишниҳамдауниамалиётгажорийқилишнидавртақозосигаайлантирмоқда.
Шунингдек, амалгаоширилгантадқиқотишларинатижасидатавсияэтилаётгантаклифларюқоридақайдэтилгансалбийҳолатларгабарҳамберишимкониятиниберади. Бундаэкиладигануруғликсифатигаасосийэътиборниқаратиш, ғўзагаберилаётганкимёвийўғитмиқдоринимеъёридаберишни, зараркунандаларгақаршикурашнингбиологикваэкологиктозаусуллариникенгжорийэтиш, сувтежовчитехнологияларниамалиётгатадбиқэтишҳисобигамоддийвамеҳнатресурсларидансамаралифойдаланишниҳамдахаражатларнитежашнатижасидасоффойданиошириб, юқорииқтисодийсамарадорликгаэришишнитаъминлашмумкин.
Умуманолгандаайримагротехниктадбирларниоптималлаштириш, яъниуларнингсониникамайтиришпахтаэкинмайдонигақишлоқхўжалигитехникаларибиланергаишловберишнисамаралиташкилэтишнатижасидаунингҳосилдорлигиниоширибсарф-харажатларнитежашимкониятинияратади. Бундаиннвационтехнологиялардаражасинингортишиҳамдаунитакомиллашилганлигимоддий, меҳнатвамолиявийресурсларданфойдалаништежамкорлигинитаъминлашбиланбиргаликдапахтачиликсоҳасидамаҳсулотишлабчиқаришнингиқтисодийсамарадорлигиниошириб, мамлакатимизқишлоқхўжалигинибарқарорривожланишинитаъминлайди.
Фермерхўжаликларидақишлоқхўжалигимаҳсулотлариниетиштиришдаагротехнологиялартизимларимаълумдаврдатакрорланишталабэтилишибиланмураккабжараёнҳисобланиб, бирбосқичдаамалдагирежалаштирилгантадбирларнитугатиболишимконинибермайди.Республикамиз қишлоқ хўжалигининг еткачи тармоғи – пахтачиликда янги агротехнологияларни жорий этиш, селекция ва уруғчиликни такомиллаштириш, қишлоқ хўжалиги экинлари касалликлари ва зараркунандаларига қарши кураш ишларини ривожлантириш Дастурига қуйидаги тадбирлар киритилган:
- экин майдонларини икки ярусли айланма плуглар билан 35–40 см чуқурликда ағдариб шудгорлаш;
- чигитни ресурстежамкор, замонавий, юқори унумли 8 қаторли сеялкаларда экиш;
- ер ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш мақсадида 60 см кенгликда чигит экишни кенгайтириш;
- унумдорлиги паст ерларда ҳамда сув танқис йилларда пахтадан мўл ва сифатли ҳосил олишда чигитни қўшқатор усулида экиш;
- ер текислашни замонавий лазерли ер текислагичлар ёрдамида амалга ошириш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. 
- юқори тола сифатига эга, эртапишар, узун илдизли ген-нокаут ва маркер-асосланган селекция ғўза формалари уруғларини кенг кўпайтириш ва республикамиздаги нав синаш майдонларида синовдан ўтказиш;
- башорат қилиш тизимини йўлга қўйиш мақсадида ҳар бир туманда ихтисослашган марказий ва кўчма лабораторияларни ташкил қилиш, қишлоқ хўжалиги йўналишидаги илмий-тадқиқот институтларнинг фаолиятини оптималлаштиришга алоҳида эътибор қаратилиши лозим. Пахтани парваришлашда агротехник тадбирларнинг ўз вақтида ўтказилмаслиги, ресурс тежовчи турли технологиялардан самарали фойдаланмаслик, мавжуд меҳнат ва моддий ресурслардан самарали файдаланишни ташкил этмаслик бўлиши мумкин. Қатор ораларини ишлаш эни ғўзанинг ривожланиш фазаси туроқ–нинг ҳолатига қараб ўзгаради. Худди шунингдек,ишлаш чуқурлиги ҳам даврнинг ўтиши билан ўзгариб боради. Тўғри, ғўзанинг тури ва нави хусусиятларга қараб ишлаш эни ва чуқурликлари ҳали фанда тўлиқ ишлаб чиқилмаган. Ғўзадан юқори ҳосил олишда ҳар бир ўтказилган тадбир ва чоралар муҳим роль ўйнайди. Ёки аксинча, ўтказилмаган тадбирлар ҳосилдорликни камайишига сабаб бўлади. Буни илмий ишлаб чиқариш бирлашмасининг маьлумотларидан ҳам кўрсак бўлади (3.1.2-жадвал).