‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I


Download 5.53 Mb.
Pdf ko'rish
bet72/90
Sana13.07.2023
Hajmi5.53 Mb.
#1660107
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   90
Bog'liq
Bolalar adabiyoti va folklor (Mamasoli Jumaboyev)

Endi shoshib turadi.
S hukur S a’dulla xalq og'zaki ijodini sevgan va undan ijodiy foydalangan 
sho irlard an b in edi. U «N o‘xatpolvon», «Laqm a it», «Ayyor chum chuq*, 
«C hol b ilan b o ‘ri» kabi o 'n la b asarlarini ertaklar asosida yaratdi. Xalq 
ertaklarini j o ‘ngina she’rga solib q o ‘ya qolmadi. Balki unga ijodiy yondashdi. 
D avrim izga, bolalam ing istak-arm onlariga moslashtirdi.
S h u k u r S a ’d u lla n in g « K o m a n d irn in g b o sh id an kechirganlari»> 
«Kachal polvon», «Aziz qishlog‘im», «Ism qo‘yilmagan xat» qissalari o ‘zbek 
bolalar n asrining yaxshi nam unalaridan hisoblanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


H AKIM N A Z IR
(1 9 í5 y iid atu g ‘ilgan)
H ayotda h ar bir kishining, katta-kich ikn in g o ‘ziga yarashiq b u rc h va 
vazifalarí, yum ush va tashvishlarí, um id va intilishlari bo‘ladi. T aro vatli 
qishloqlarimizdan birida yashovchi K arim ning yagona ishi («Bir íup g‘o ‘za») 
sigir boqishdan iborat edi. Lekin inson bolasi boshiga nim a kelishini, q an day 
voqea ro‘y berishini oldindan bilmaydi. T a s o d if oyoq ostidan chiq ad i. 
Karim ning sigiri arqonini uzib ketib, bir n e c h a g ‘o ‘za nihollarini p a y h o n
qiJib tashiaydi. Bunga Karim ning beparvoligi sabab bo ‘ladi.
Bo‘lib o ‘tgan voqeaga Karim oldiniga parvo qilmaydi. Chunki bepayon 
zum rad dalalarda g ‘o ‘zaning son-sanog‘i y o ‘q. K arim ning sigiri p ay h o n
qilgan nihollar esa buning oldida dengizdan b ir qatra-ku. A w aliga K arim
ham shunday deb o ‘ylaydi. Biroq, unga o 'z id a n kattaroq bolalar b ir tu p
g‘o ‘zad an q a n c h a to la , yog‘, q a n c h a d a n - q a n c h a m o d d alar b o rlig in i 
tu s h u n tir a d ila r. K a rim sh u n d a n k e y in g in a sig irn in g q a n c h a z a r a r
keltirganligini payqab, achinadi, uyaladi. C h u n k i Karim bu ishda sigiri 
em as, o ‘zi aybdorligini ju d a yaxshi bilardi.
Hakim Naziming asariaridan olib hikoya qilingan bu parchada qatrada quyosh 
aks etishi ko‘rinib turibdi. Yozuvchining shunga o ‘xshash o ‘nlab hikoyalarida, 
biz o ‘zimizga qadrdon olovli quyoshni, musaffo havoni, muqaddas ona yem i
bir so‘z bilan aytganda, bugungi go‘zal 0 ‘zbekistonni, osmono‘par «oq oltin» 
tog'iari bunyod etayotgan fidokor paxtakorlam i, uiaming quvnoq, baxtiyor 
bolalarini ko‘ramiz. U lar Hakim Nazir asariarining qahramonlaridir.
Bu hikoyaning ijobiy qahram onlari o ‘rta va katta yoshdagi m ak tab
bolaiaridir. Bu yoshda bolalami dunyodagi h am m a narsa qiziqtiradi, bu yoshda 
ularning ona-V atanga bolgan m ehr-m uhabbat, sadoqat, burch kabi olijanob 
tuyg‘ulari shakllanadi, go‘zal his-tuyg‘ulari, oliy insoniy m unosabatlari 
uyg‘onadi. Bu qahram onlar shunday yoshdaki, uiam ing o ‘zaro m unosabatida 
soddalik, shu bilan b ir qatorda jiddiylik va q a t’iyat bor.
Shuning uchun yozuvchining «Boshoq» hikoyasining q ahram o n lari 
Azimjon va T oshtilla boshoqda ishtirok etm asak , kattalar oldida u yatga 
qolam iz, m ehnat intizom ini buzgan bo ‘lam iz, degan fikrga keladilar. B u 
bolalar m a' naviy dunyosi boyligidandir. H a k im N azir bu tuyg‘ular o la m id a
m ehnat rom antikasiga katta e 'tib o r berib, u ning o'ziga xos n afo satin i 
ko‘rsatadi. Adib o ‘zining bu tasvirlarida haq. Bu xususan uning o ‘zbek m illiy 
koloritini to ‘g‘ri va yorqin tasvirlashida, q ishloq turm ushidan olingan jo n li 
va hayotiy voqea detaliam i to‘g ‘ri topishida yaqqol ko‘rinadi. Adib asarlarida 
bolalarning xalq m ulkini ko‘z qorachig‘id ek asrash xususidagi o lija n o b
tuyg‘ulari, jam oaning m ehnatini qadrlash, e'zo zlash lari, m ehnatning s h o n - 
sharafishi ekanligi haqidagi tushunchalari o ‘zining jo nli ifodasini to p g an
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ana shunday bilim don adib 1915 yilda Toshkent shahrida maxsido‘z-kosib 
oilasida dunyoga keldi. Onasi Malika otinning maktabida boshlang‘ich m a’lumot 
olgandan keyin, poyabzal fabrikasiga kirib kasb egallash bilan birga kechki 
ishchilar dorilfununi (industiral texnikum)da o'qishni davom ettirdi.
Hakim Nazir bolaligidan kitobxonlikka juda berilgan, gazeta vajumallarda 
bosilgan materiallami chanqoqlik bilan o ‘qib chiqardi. Undagi o ’qish-yozishga 
b o lg an qiziqish uni hozirgi «Tong yulduzi» gazeta-tahririyatida ishlashga olib 
keldi. 1934—1935 yillarda dastlabki hikoya, ocherklari gazetada, «Yosh kuch* 
jum alida bosilib chiqdi. B ular havaskorlik mashqlari edi. Adib jiddiyroq asar 
yozish uchun hayot taassurotlaridan tashqari chuqur nazariy m a'lu m o t ham
zarur ekanligini angladi. Kunduzi redaksiyalarda ishlagan holda kechki Toshkent 
davlat pedagogika institutida o ‘qib, til-adabiyot fakultetini muvafaqqiyatli bitirib 
chiqdi. Bir oz vaqt o ‘qituvchilik qildi. Adabiy ishga astoydil berildi. 1942 yildan 
boshlab o ‘n bir yil davom ida 0 ‘zbekiston radio qo‘mitasida bo ‘lim boshlig‘i, 
bosh muharrir bo‘lib ishladi. So‘ng Badiiy adabiyot nashriyotida bosh muharrir, 
0 ‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasida kotib, adabiy m aslahatchi vazifalarini 
bajardi. M azkur vazifalam i yozuvchi ijodiy ish bilan q o ‘shib olib bordi.
Q unt, chidam b ilan o ‘z ustida ishlashi, tinim siz ijodiy izlanishi tufayli 
H akim N azir bolalar yozuvchisi sifatida kitobxonlarga tanildi. 1940 yilda 
«Kenja» (yangi n om i «Q uyosh qachon tutiladi?»), 1946 yilda «Salim ota» 
nom li hikoyalari respublika tanlovlarida sovrindor b o ‘ldi. 1951 yilda esa 
Moskvada rus tilida c h iq q a n «Malchiki iz kishlaka» hikoyalar to ‘plam i 
sobiq ittifoq tanlovida m uk o fo t oldi.
Sevimli yozuvchim izning ijod yo‘liga sinchiklab nazar tashlasak, uning 
dastlabki ijodiy izlanishlari hikoyachilikdan boshlanganini ko'ramiz. Uning 
birinchi kitobi «Qishloqdagi jiyanlarim» ham hikoyalardanjamlangandir. Hikoya 
janri yozuvchi bilan yosh kitobxonlar olamini birlashtirishda bamisoli bir 
ko‘prik boldi. Bu ko‘prik orqali Hakim Nazir bolalaming boy, go‘zal, quvnoq, 
ajoyibotlaiga to la dunyosiga kirib bordi. Bir-biridan ta'sirii, bir-biridan o‘qimishli, 
bolalarcha jonli hikoyalari dunyo yuzini ko‘rdi. Bularda kichkintoylaming 
quvonchlaiga to ‘la turm ushi, his-tuyg‘ulari, o ‘qishi, xulq-odobi, kattalarga 
hurm ati, mehnatga m unosabati, milliy qadriyatlar o ‘z badiiy ifodasini topdi. 
Hikoyalarda yozuvchining kichkintoylar yoshi, saviyasi va ruhiyatini ko‘rsatishga 
alohida e'tiborbeigani ko‘rinib turadi. «Qishloqdagi jiyanlarim» (1948), «Besh 
baho» (1955), «Cho‘l havosi» (1958), «Yaxshi ism* (1962), «Meni taniysizmi?»
(1963), «Bolajonlarin»» (1964) nomli hikoyalar to'plam lari birin-ketin e 'lo n
etilib, bolalar va o ‘sm irlam ing m a ' naviy mulkiga aylandi.
Hakim N azim ing k o ‘pgina hikoyalari bog‘ch a yoshdagi yoki endigina 
birinchi sinfga qadam q o 'y g a n bolalar hayotini aks ettirishga bag'ishlangan. 
B u n i ad ib n in g « B ir o g ‘iz s o ‘z*, «R asm li k ito b c h a » , « D a v ro n n in g
qushchasi», «Qaysargina ukam *, «Yaxshi ism», «Ikki o ‘rtoq», «Bulbul», 
«Qanddon», «Igna», «Bir tu p g‘o ‘za» kabi hikoyalari misolida aytish mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Bunday hikoyalarda bolalar o‘rtasidagi o ‘zaro d o ‘stlik, ax lo q -o d o b , a 'l o
o ‘qish, ja m o a t ishlarida faollik k o ‘rsatish , kattalam in g y u m u sh la rig a
ko ‘m aklashish, qushlar va jonivorlarga g ‘am x o‘r bo ‘lish, o rz u -u m id la r 
qanotida yashash va boshqa masalalar aks etganini ko'ram iz.
Bolalarda orzu-umid, yaxshillk sari intilish kattalarga nisbatan kuchliroq 
bo ‘ladi. «Yaxshi ism» hikoyachasida ad ib xuddi shu to ‘g ‘rida so‘z y uritadi. 
Shoira endigina birinchi sinfga qadam q o ‘ygan. U hali maktab qonun-qoidasini 
yaxshi bilmaydi. Shuning uchun qizcha m aktab o ‘qituvchisi Z u h ra yulduziga 
raketa uchirilganligi to ‘g‘risidagi axborotni ro ‘znom adan o ‘qib b erg anida 
butun sinfni boshiga ko‘tarib:
— Topdim ! Topdim! Topdim!! — deya ovozining b o rich a baqirib 
yuboradi Shoira.
A yon bo'lishicha kecha S hoiraning onasi unga singilcha tu g ’ib bergan 
bo‘lib, chaqaloqqa nim a deb ism q o havas yaxshi, niyat kuchli. Unga ra k eta va ayniqsa, Z uh ra yu ld uzi yoqib 
qoladi. Shu o n d a singilchasiga Z u h ra deb ism berish fikri tug‘iladi. B u haqda 
u butun sinfga so‘zlab beradi.
«Yaxshi ism»ning ahamiyati shu n d ak i, bolaning Shoiraga, tanlagan
ismga, qudratli texnikaga, shirinsuxan m uallim aga va otaga b ir u m r havasi 
keiadi.
Bolalaiga har taraflama to‘g‘ri ta ’lim-taibiya berish, tushuntirish, o ‘igatish, 
uiarda ko‘nikm alar hosil qilish kattalarga bog‘liq. K ichkintoylam ing otaxon 
adibi «Bulbul» hikoyasida bu masalaga katta e’tibor beradi. Ona tabiatga, qushlaiga 
m ehribonchilik qilish g‘oyasi bu asam ing asosini tashkil etadi.
Qobiljon qushlam i ehtiyot qilish, e ’zozlash kerak ekanligini, ularni 
urish, o zo r berish yomonligini tu sh u n ib yetmaydi. Shu sababli q o ‘shni 
hovliga kelib sayragan bulbulni urm o q ch i b o ‘ladi.
Olim aka ishdan qaytganda Q obiljon qo‘shnilamikiga bulbul kelganidan 
xabar beradi.
— D ada, dada! — dedi u k o ‘zini k atta-k atta ochib, — nega bizning 
boqqa bulbul kelmaydiya?
— Q o ‘rqadi, — dedi dadasi.
— N im adan qo‘rqadi? — dedi u ajablanib.
— Sendan! — dedi dadasi.
— Iya, nega endi mendan q o ‘rqadi?
— A xir kesak otsang, m ayib b o ‘ladi-da! Bu ishing yaram ay d i deb 
aytib edim -ku. Qobiljon indamay, o ‘ylanib qoldi: endi nim a b o ‘ladi? Rostdan 
ham bulbuljon uning bog‘iga h ech kelm asm ikan-a?
— Kesak otmasam keladimi, dada? — dedi oxiri Q obiljon.
— A lbatta, keiadi, — deb ishontirdi dadasi.
— B o‘pti! — dedi Qobiljon va shu paytdan boshlab q ush larga kesak 
otm aydigan b o ‘ldi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Adibning m aktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlab yozgan ju d a ko‘p 
hikoyalari kitobxonni o n a y u rtn i sevishga, m ehnatkash boMishga, m ehnat 
a h lin i, ota-onani e ’zozlashga, kasb-hunar egasi b o ‘lishga chorlaydi.
«Bir tup g‘o ‘za» hikoyasida yosh qahrm onlam ing xalq boyligiga bo‘lgan 
m unosabatlari g‘oyat hayotiy detallar, jonli, qiziqarli voqealar asosida ifoda 
etiladi. Bolalam ing o'yinqaroqligi tufayli yoshlaming xalq mulkiga bo ‘lgan 
m unosabatlari o ‘zgaradi.
M uallif hikoyada qahram onlar xarakterini individuallashtirishga alohida 
e ’tib o r bcradi. Abdusam ad c h o 'rtk e sa r bola. G oho b a’zi gaplam i shartta 
aytib yuboradi (sigimi qidirib yurganda Qoraboy akaga qilgan muomalasini 
esga oling). Karim soddadil, to ‘g ‘ri so ‘z bola. Shu bilan birga, serharakatligi 
b ila n boshqalardan ajralib tu rad i. Bu holni biz K arim ning xatti-harakatlari
q iliq , odatlari, so‘zlari, o 'rto q la ri bilan m unosabatlarida ko'ram iz.
M uallif «Qishloqdagi jiyanlarim * to‘p!amidagi «Valijonning dadasi* 
hikoyasida bolalaming jangchilaiga hurmat va muhabbatini tasviriaydi. Buni ikkinchi 
ja h o n urushidan qahramon b o ‘lib qaytgan Valijonning dadasini butun qishloq 
ahli zo‘r hurm at va katta tantana bilan kutib olganini ko‘rsatish orqali ochadi.
«Jiyanim ning toychasi» hikoyasida kitobxonni qishloq bolalarining 
xarakterlari va hayoti bilan tanishtiradi. Mahmudjon bilan Omonning otasi 
paxtadan m o‘l hosil olish uchun kim o ‘zarga kirishadi. Bolalar o ‘z otalarining 
g ‘olib chiqishi uchun kuyib-pishib harakat qiladilar. M ahm udjon jonidan aziz 
k o ‘rgan toychasini aravaga qo'shib paxta tashishga kirishadi. Bu bilan yozuvchi 
qishloq bolalarining o‘ziga xos xarakterini yaratadi. Kichik bir parcha orqali katta 
b ir voqeani — bolalaming ulug‘ ishlarga qo‘l urganligini haqqoniy ko‘rsatadi.
H a k im N a zirn in g a k s a riy a t asarlari, y u q o rid a k o ‘rganim izday, 
um um insoniy va milliy qadriyatlarga bag'ishlangan.
M uallifning birinchi qissasi «K o‘korol chiroqlari» urushdan keyingi 
qishloq hayotida yuz bergan qiyinchiliklam i yengishda ota-onalariga ko‘mak 
k o 'rsa tg a n bolalar haqida, u iam in g m ehnatda xarakterlarining chiniqishi, 
d o ‘stliklarining toblanishi aks ettiriladi. Buqissani m uallif kitobxonlar talabi 
asosida keyinroq qayta ishlab, «So‘nm as chaqmoqlar» nom i bilan bostirdi.
H akim N azim ing «Y onar daryo* qissasi o ‘zbek bolalar adabiyotining 
keyingi yillardagi katta yutug‘idir. «Gaz-qaynar» manzarasini yorqin bo‘yoqlarda 
gavdalantirgan bu asarda o ‘sha davrda Qizilqum sahrosi kishilarining jasorati, 
r o m a n tik h ayoti, q a h ra m o n lig i h am d a bir-biriga c h in m ehribonligi 
tasvirlanadi, shuningdek, oiladagi bola tarbiyasi, bunda ota-onaning tutgan 
roli ko‘rsatiladi. Asarda voqea o ‘n ikki yoshli o ‘quvchi D am ir tilidan hikoya 
qilinadi. Bundan ikki yil aw al otasi vafot etib, singlisi Popuk ikkovi onasining 
qaram og'ida qolishgan. Ko‘p vaqti ishda o ‘tadigan ona bolalar tarbiyasiga kam 
e ' tib o r bergan. Dam ir esa keksa buvisining o‘ta mehribonligi, yumshoqligi 
o rq a sid a o ‘yinqaroq, o ‘qishga k am xafsala, o ‘ja r b o lib qolgan. Natijada, u 
onasiga b o ‘yin egmaslikka xarakat qiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


D am irlam ing uzoq qarindoshlari S ulto n am aki ulam ing uylariga te z - 
tez kelib turadi, shuning uchun bolalar unga o ‘rganib qolishgan. Keyinchalik 
ota sifatida shu oilaga kirgan Sulton amaki D am ir xarakterining shakllanishida 
m uhim rol o ‘ynaydi. D am ir xarakterida iz qoldirgan ikkinchi m uhim voqea 
uning Qizilqumga safari bo'ladi. Bu uning ko ‘z o ‘ngida yangi olam o ch a d i, 
uni m ehnat quchog‘ida chiniqtiradi.
G azchilarning « G ‘ildirab yuradigan posyolkasi», «C ho‘pon bo boning 
boshchiligida» ochilgan «Mo‘ jiza quduq», bem orligiga qaram ay S ulton 
a m a k i k o ‘rs a tg a n fid o k o rlik , u m u m a n , g a z c h ila r n in g a f s o n a v iy
qahram onligi D am ir ruhida keskin burilish yasaydi.
Yozuvchining «Kenjatoy» qissasida h u n a r m aktabi hayoti qiziqarli va 
jo zibador aks ettirilgan bo‘Iib, o ‘sm irlarda ishchi kasbidan faxrlanish 
tuyg'usini tarbiyalashga xizmat etadi.
«T ohir-Z uhra qissasi»ni olsak, unda b o sh m uom m a hayotga q ad a m
qo‘yayotgan balog'at pallasidagi o ‘spirin bilan qizaloqning yosh qalblarida 
tug‘ilmish ilk sevgi kechinmalariga qaratilg an , u lam in g yoniq iztiroblari 
tasviriga keng o ‘rin berilgan.
«D adam ni topib beringlar» qissasida b ir d e h q o n oilasi boshiga tush gan
nohaqlik fojeasi kichiklar nazari orqali o'tkazilib, ulam ing ongi va ruhiyatiga 
yetkazilgan salb iy t a 's i r i badiiy ta h lil e tilg a n in i k o ‘ra m iz v a y o sh
qahram onlar bilan birga iztirobga tusham iz.
Hakim N a zir so ‘nggi kitobini «Oq fotiha» deb atadi. Bu xotira-qissa 
bo‘lib, bolalik sarguzashtlariga bag‘ishlangan. M u allif bezovtalik, g ‘ulg‘u la- 
hayajonlaiga to ‘la bolalik chog‘lari ko‘rgan-kechirganlarini jonli lavhalarda 
hikoya qiladi, kichiklikda ota-onasidan oigan ilk insoniy saboqlari u c h u n
chuqur va sam im iy minnatdorchiligini izh o r etadi.
H akim N a zir 1973 yilda «Lochin q anotlari* rom anini yaratdi. B u n d a 
urushga ketgan ota-onalarning o 'm in i bosgan 0 ‘ktam , U m ri va b o sh q a 
yosh vatanparvarlar obrazlari gavdalantirildi. R om anni jam o atchilik iliq 
qabul etdi. T adqiqotchilar: «Lochin q an o tlari» rom ani o 'z b ek b o la la r 
adabiyotida deyarli qo‘l urilmagan mavzuni — urush yillari kichkintoylam ing 
buyuk g4alabaga qo‘shgan hissasini ko‘reatishga bag‘ishlangan yirik asar sifatida 
qimmatlidir» deb yozdilar.
Yozuvchining «Chiranm a g‘oz — h u n a rin g oz* nom li pesasi k o ‘p yil 
davomida yosh tom oshabinlar teatri sahnasida q o ‘yildi.
M uallifning 24 ta kitobi rus tilida, 12 ta kitobi qozoq, qirg'iz, tu rk m a n , 
gruzin, arm an, ukrain, belorus, latish, litva, esto n va boshqa tillarda ta ijim a
b o ‘lib chiqqan. Q ator hikoyalari nem is, fransuz, ispan, bulg‘o r, c h e x , 
m o‘g‘ul kabi tillarda e ’lon etilgan.
0 ‘zbekiston xalq yozuvchisi, Hamza nom idagi respublika Davlat m ukofoti 
va X .K. A ndersen nom li Xalqaro faxriy d ip lo m sovrindori H akim N a z ir 
o ‘z ijodiy faoliyatini davom ettirm oqda.
www.ziyouz.com kutubxonasi


O T K IR RASHID
(1915-1990)
Pedagog-shoir 0 ‘tk ir Rashid 1915 yilda Q o‘qon shahrida tug‘ildi. 
Bolalikdan kitobga, adabiyotga qiziqqan b o la ja k sh oir o n a shahrida o ‘rta 
m aktabni tam om lab, o 's h a yerda bosmaxonada h a rf teruvchi b o ‘Jib ishladi. 
O datda harf teruvchi h a r b ir yangilikdan boshqalardan ko‘ra oldinroq 
xabardor b o'ladi. H a r f teruvch i 0 ‘tkir Rashid h am «Yangi F arg‘ona» 
gazetasida bosilayotgan h a r b ir badiiy asam i eldan burun o ‘qir, ilhom lanar 
va o ‘zi ham s h e 'rla r yozishni mashq qilar edi. Havas va m ashqlardan 
boshlangan she' r yozishlar bora-bora kasbga aylana boshladi. Endilikda o ‘qish, 
hayotni o ‘rganish, izlanish kerak ekanligini sezgan 0 ‘tkir Rashid Samarqand 
Davlat universitetiga o ‘qishga kirdi.
Universitetdagi o ‘qish, adabiyot shaydolari bilan d o ‘stlashish izlanishda 
b o ‘lgan 0 ‘tkir R ashidning ilhom iga ilhom qo‘shdi, uning she’riy mashqlari 
devoriy gazeta va adabiy alm anaxlarda ko'rina boshladi.
0 ‘tkir Rashid o ‘q ish n i tam om lab, Toshkentga keldi. Badiiy adabiyot 
nashriyotida m uharrir, «Y orqin hayot», «Guliston» ju m allarida va hozirgi 
« 0 ‘zbekiston ovozi* gazetasida adabiy xodim b o ‘lib ishladi. Bu jarayonda 
k o ‘plab qalam kashlam ing kitoblari, asarlari uning qoMidan o ‘tib, o ‘quvchiga 
tegdi. Bu ishlam ing h am m asi 0 ‘tkir Rashidning qalam kash shoir sifatida 
voyaga yetishida, to b lan ish id a katta bir hayot m aktabi b o ‘ldi.
1937 yilda 0 ‘tk ir R ashidning «Yoshlik» nom i bilan birinchi kitobi 
bosildi. Shundan keyin « S he'rlar*, «M ehnattantanasi», «Y illarvaodamlar» 
d e b nom langan h ik o y a v a o ch e rk lar to ‘p!am iari; «U m r qo'shiqlari», 
«Q o‘shiqlar guldastasi» , «G ulshan diyorim» kabi sh e ' r va qo‘shiq kitoblari 
n ash r etildi. 0 ‘tk ir R ashid dram aturg sifatida «K atta hayot», «Qudalar», 
«Q udrat», «Farzand deb...» nom li sahna asariari yaratdi.
Shoir 0 ‘tkir R ashid b ir necha yil 0 ‘zbekiston fanlar akademiyasida 
ilmiy xodim bo‘lib ishladi. 1957 yilda « 0 ‘zbek bolalar adabiyoti taraqqiyoti 
ocherki» mavzusida dissertasiya yoqlab, fan nom zodi bo‘kii. U uzoq yiJJar 
hoziigi Nizomiy nomli Toshkent davlat pedagogika universitetida talaba-ycshlaiga 
adabiyot fanidan dars berdi. «Chashma» adabiy to ‘garagiga rahbarlik qilib, 
o ‘nlab ijodkor yoshlam ing adabiyot olamiga kirib kelishiga yordam berdi.
0 ‘tkir Rashid boMajak o'qituvchilarga saboq b erar ekan h ar doim:
— 
Inson umrining so‘lm as guli, manguligi — bolalarimiz. Biz butun 
hayotimizni bag‘ishlagan m uqaddas ishni bolalar davom ettiradi. Shuning uchun 
biz ulaming taqdirini d o im o ‘ylaymiz. Bu chuqur hayotiy m uhim masaladir. 
Sevimli o ‘g‘il-qizlarimiz bizga o ‘rinbosar bo‘lishini bilishning o ‘zigina kifoya 
qilmaydi. Bolalar sevimli o ‘g ‘il-qizlaigina emas, balki, aw alo, kelgusining 
fuqarolari, ota-onalar boshlagan buyuk ishning qonuniy davomchilari. Shuning 
u c h u n ulami zam onam izning eng olijanob an’analari ruhida, kurashchanlik
www.ziyouz.com kutubxonasi


ruhida taibiyalashimiz kerak, der edi va bunga o‘zi qattiq amal qilib kichkintoylar 
uchun she’r, qo'shiq, doston, ertaklar ijod qilar edi.
Kelajagimiz guli boMgan bolalami qattiq sevgan shoir ularga bag'ishlab 
« 0 ‘rtoqlar», «Ikki o ‘rtoq», «Kim aybdor?*, «E ng o ‘zg‘ir nima?», 
«Ravshanjon va ayiqcha», «Katta bo'lsam», «Bu — biz b o ‘Iamiz», «Baxtiyor 
bolalik» kabi kitoblami yozdi.
0 ‘tkir Rashid bolalarga bag‘ishlab she’r yozar ekan birinchi o‘rinda 
ulami haqiqiy vatanparvar, chinakamiga el-yurt fidoyilari bo‘Iib o ‘sib- 
ulg‘ayishlarini istaydi. «Vatanim*, «Mard nasllar», «Dadam» she’rlari shu 
maqsadga qaratilgan. Vatanimizning go‘zalligi, huzurbaxshligi, boyligi, yosh 
kitobxonning mehrini o‘ziga tortadigan shu yurtga munosib inson bo‘lib 
ulg‘ayishga chorlaydigan darajada quvnoq tasvirga ega:

Download 5.53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling