“Ўзбекистон темир йўллари” датк

III. Ishlarni bajarish tartibi yer polotnosi grunti zichlanganligi sifatini statistik jihatdan nazorat qilish misolida amalga oshiriladi.
1. Faraz qilaylik, grunt zichligi bir necha marotaba o’lchangan bo’lsin: 1560; 1570; 1500; 1520; 1530; 1540; 1570 va 1580 MPa. Barcha ko’rsatkichlarni 10 ga bo’lamiz va qoldiqdan 150 ni ayirib tashlab, shunda statistika ishlovi berish uchun 0, 7, 0, 2, 3, 3, 4, 6, 7, 8 lardan iborat qatorga ega bo’lamiz. Ushbu qatorning o’rtacha arifmetik ko’rsatkichi



2. Natijaga 150 ni qo’shamiz va so’ng uni 10 ga ko’paytirib, dastlabki boshlang’ich qatorning o’rtacha ko’rsatkichiga ega bo’lamiz: (4+150) 10 = 1540
3. Namunalar o’rtacha ko’rsatkichini aniqlash uchun ularni guruhchalarga jamlaymiz va (1) formulani qo’llaymiz. Interval kengligini ikki shartli birlikka teng deb olib, shunda to’rtta guruhchani: 0-2; 2-4; 4-6; 6-8 interval o’rtasini (1; 3; 5; 7) x_i deb qabul qilib va o’lchanayotgan kattalikning guruhchalarida paydo bo’lish ehtimolini topib, ajratib olamiz.
4. Parametrning o’rtacha ko’rsatkichini (1) formulaga binoan aniqlaymiz

So’ng bu natijaga 150 ni qo’shib, 10 ga ko’paytiramiz va
kg/m³
ga ega bo’lamiz.
5. Olingan ko’rsatkichlarning turli xilliligini (tarqoqligini) 3 va 4 formulalarga binoan aniqlaymiz.




6. Olingan natijalarni 10 baravar ko’paytiramiz, unda σ¹=29,06 va σ¹¹=24,1. Ushbu ko’rsatkichlarning (2) formulaga binoan hisob-kitob qilish natijasida σ=29 kg/m³ ekanligi ma’lum bo’ldi. 2, 3 va 4 formulalarga binoan hisob-kitoblar natijalaridan ma’lumki, ularning bari bir-biriga yaqin bo’lib, maksimal og’ish 17,2 % dan ortmaydi.
7. Ko’rib chiqilgan misol uchun parametr variatsiyasi koeffitsiyentini 5 formulaga binoan aniqlaymiz.

8. Xulosa: variatsiya koeffitsiyenti 0,3**0,8 chegarasida joylashganligi sababli statistika taqsimlanishi o’zgaruvchan parametrli Veybull qonuniga bo’ysunadi.
Ish materialini yaxshiroq o’zlashtirish maqsadida talaba o’qituvchi tomonidan taqdim etilgan boshlang’ich ma’lumotlar bo’yicha individual hisob-kitobni amalga oshiradi.