Ўзбекситон Республикаси Олий ва Ўрта махсус Таълим вазирлиги Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Иқтисодиёт” кафедраси

MChJ mablag’larining joylashishi
Mablag’larning tashkil topish manbalari
Ko’rsatkichlar	Yil boshida	Yil oxirida	Ko’rsatkichlar	Yil boshida	Yil oxirida
1. Uzoq muddatli aktivlar			1. O’z mablag’lari manbalari
Asosiy vositalar	549374	914656	Ustav, qo’shilgan va rezerv kapitali	470094	769277
Nomoddiy aktivlar	-	-	Taqsimlanmagan foyda(+), zarar(-)	32032	31426
Uzoq muddatli investitsiyalar	12425	12425	Maqsadli tushumlar	4082	4082
1-bo’lim bo’yicha jami	561799	928081	1-bo’lim bo’yicha jami	506208	804785
Joriy aktivlar			Majburiyatlar
Tovar-moddiy zahiralar	466201	954209	Uzoq muddatli qarz va kreditlar	-	634692
Debitorlik qarzlari	195955	145063	Qisqa muddatli qarz va kreditlar	40000	-
Pul mablag’lari	86285	25418
2-bo’lim bo’yicha jami	748441	1182955	2-bo’lim bo’yicha jami	804032	1306251
Jami korxona aktivlari	1310240	2111036	Jami korxona passivlari	1310240	2111036

«Дилшод» MChJning qisqartirilgan balansi, ming so’m
Manba: Korxona moliyaviy natijalari ma’lumotlari asosida muallif tomonidan hisoblandi

Kurs ishi ob’yekti hisoblangan «Дилшод» MChJ daromadlari tahlili shuni ko’rsatdiki, korxonada mahsulot (tovar, ish va xizmat)larning realizatsiyasi o’tgan yilga nisbatan keskin kamaygan. Korxona balans ma’lumotlariga ko’ra, «Дилшод» MChJ ning TMZlari o’tgan yilga nisbatan ikki barobar oshgan bo’lsa-da, ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotlarning aksariyat qismi realizatsiya qilinmasdan qolgan. Bizningcha, MChJda mahsulotlarni reklama qilish zarurati mavjud. Shuningdek, MChJ aktivlarining sezilarli qismi pul mablag’lari va debitorlik qarzlarda ham turibdi. Bu albatta aktivlarni bo’sh turganini bildiradi va ularni oborotga jalb qilish, daromadlarni oshirishning yana bir muhim manbalaridan hisoblanadi.

Xulosa va takliflar
Barcha xo’jalik yurituvchi sub’yektlar xarajatlarini qoplaydigan va foyda olishini ta’minlaydigan yagona manba bu daromaddir. Aynan daromadlarni oshirish orqali ularning moliyaviy barqarorligi, xo’jalik faoliyati samaradorligi ta’minlanadi. Demak, korxonalarning yalpi daromadi tarkibi quyidagilar hisoblanar ekan:
Daromadlar
1. Sotishdan olingan daromad
2. Asosiy faoliyatdan olingan daromad
3. Moliyaviy faoliyatdan olingan daromad
4. Favqulotdagi daromad
Korxonalarda daromadlar tahlilining bosh maqsadi korxona rahbariyatiga korxonaning hisobot davri mobaynida erishgan daromadlari haqidagi axborotlar bilan ta’minlash va ular o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash, ularni oshirish yo’llarini axtarib topish va ma’muriyatga tegishli tavsiya va takliflarni ishlab chiqishdan iborat. Bunday axborotlar batafsil va foydalanish uchun qulay bo’lishi lozim. Taqdim etilayotgan axborotlarning qayd etilgan sifatlarga ega bo’lishi ko’p jihatdan korxonalar daromadlarini hisob va tahlil ob’yekti sifatida to’g’ri tasniflashga bevosita bog’liq.
Asosiy xo’jalik faoliyatidan olinadigan daromadlarni hisoblash chog’ida daromad e’tirof etilgan paytni aniqlash asosiy masala hisoblanadi. Asosiy xo’jalik faoliyatidan tushgan daromad xo’jalik yurituvchi sub’yektga kelgusida iqtisodiy naf tushishi ehtimoli bo’lgan paytda, shuningdek bu nafni ishonchli va aniq o’lchash mumkin bo’lgan paytda aks ettiriladi. Asosiy xo’jalik faoliyatidan olinadigan daromad joriy narxlarda olingan yoki olinishi lozim bo’lgan tushum qiymati bo’yicha baholanadi. Daromad miqdori – olingan yoki olinishi lozim bo’lgan pul mablag’i yoki uning ekvivalentlaridan iborat.