Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawl

1-sızılma. Shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw-biliw procesiniń túrleri.
Tap sol maqsette Qaraqalpaq mámleket universiteti dene mádeniyatı fakulteti studentleri menen sorawnamalar, anketalar, soraw - juwaplar, baqlawlar ótkerildi.
Sorawlarda jámi 120 student qatnastı. Bolajaq oqıtıwshılardıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálim procesin shólkemlestiriwge tayarlıǵın baqlaw dawamında bir qatar ayrıqsha táreplerin anıqlawǵa erisildi. Bul tómendegi sociallıq, psixologiya - pedagogikalıq jaǵdaylarda óz kórinisin taptı. Usınıń menen birge olardıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálim koncepciyasın biliw múmkinshiliklerin anıqlawǵa qaratılǵan sorawlar menen de múráját etildi. Mısalı:
1. Siz shaxsqa baǵdarlanǵan tálim processi degende neni túsinesiz?
2. Siz shaxsqa baǵdarlanǵan tálim procesin shólkemlestiriw metodları hám texnologiyaların qanday tásáwirleysiz hám olardan qay-qaysısın qollaysız?
3. Qádiriyatlı baǵdarlar sizde qanshellik dárejede rawajlanǵan?
4. Siz shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw-biliw procesine salıstırǵanda qızıǵıwshılıqqa iyemisiz?

1-tablica

Bolajaq oqıtıwshılardıń shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw- biliw jaǵdayın analizlew kónlikpesi

Shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw- biliw jaǵdayınıń bólimleri	Joqarı	Ortasha	Tómen	Juwap beriwge qıylanǵanlar
Biliw processi	18,3	23,3	22,1	36,3
Tuyǵı sezim	20,1	26,1	20,0	33,8
Baǵdarlı	2,3,9	15,6	27,2	33,3
Ixtiyarıy	17,2	25,0	24,4	33,4
Anıq pedagogikalıq jaǵdaydı analizlewge tayarlıq	18,9	22,2	24,3	34,6

5. Sizde shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw - biliw procesin shólkemlestiriw ushın bilim hám tájiriybeler jetkiliklime?

6. Siz keleshekte shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw - biliw procesin shólkemlestiriwde tabısqa erisiwińizge isenesizbe?
Bolajaq oqıtıwshılardıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin shólkemlestiriwge tayarlıǵın, arnawlı bir pedagogikalıq jaǵdaylarda baqlawǵa háreket etildi. Baqlaw nátiyjeleri 1-kestede sáwlelendirilgen. izertlew qatnasıwshıları arasında shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw - biliw procesin shólkemlestiriw uqıbı kórsetkishleri bir talay tómen ekenligi anıqlandı. Bolajaq oqıtıwshılar óz pedagogikalıq iskerligine qádiriyatlı múnásibette bolıwları shaxsqa baǵdarlanǵan tálim procesin shólkemlestiriwdiń zárúrli shárti bolıp tabıladı. Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń jumıs iskerlgi de tap mine sol kózqarastan bahalanıwı kerek. Oqıtıwshılar turaqlı túrde oqıwshınıń shaxs retinde rawajlandırıwǵa tayar bolıwları kerek. Mektep pedagogikalıq jámááti hár bir oqıtıwshınıń iskerligin sol kózqarastan jantasqan halda bahalawı kerek. Oqıwshınıń sociallıq turmısqa tabıslı tayarlaw shaxsqa baǵdarlanǵan tálim procesiniń tiykarǵı wazıypalarınan biri bolıp esaplanadı. Mekteplerdegi pitkeriwshi klass oqıwshılarınıń iyelegen teoriyalıq bilimlerine olardıń sociallıq ómirde múnásip orın tabıwları ushın jetkilikli emesligin búgingi kún tájiriybesi ayqın kórsetpekte. Sol sebepli de búgingi kúnde kóplegen oqıtıwshılardıń iskerligin jetilistiriwge kúshli mútajlik sezilmekte.
Tálim-tárbiya procesin maqsetke muwapıq tárizde shólkemlestiriw ushın bolajaq oqıtıwshılar shaxsqa baǵdarlanǵan tálimniń konceptual tiykarların ózlestirgen bolıwları kerek.
Bolajaq oqıtıwshılardıń iyelegen bilim, kónlikpe hám tájiriybelerin baqlawda professor-oqıtıwshılar áshkaralıq, insanpárwarlıq, turaqlılıq, ádillik, demokratlıq principlerine ámel etiwleri kerek. Onıń ushın birinshi náwbette bolajaq oqıtıwshınıń turmıslıq, kásiplik qádiriyatlardı iyelew salasındaǵı bilimlerin anıqlaw talap etiledi. Bolajaq oqıtıwshılardıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálim procesin joybarlaw hám shólkemlestiriwge bolǵan múnásibetleri, olardıń óz kásiplik xızmetlerine tiyisli bilimleri hám uqıpların bayıtıwǵa umtılıwları, oqıwshılar ushın hár tárepleme qolay bolǵan pedagogikalıq shárt sháráyatlardı payda etiw sheberligin ózlestiriwleri zárúrli áhmiyetke iye⁵.
Shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin joybarlaw hám shólkemlestiriwde bolajaq oqıtıwshılardıń ózlerin kásiplik rawajlandırıwǵa bolǵan mútajlikleri zárúrli áhmiyetke iye boladı. Sol maqsette professor-oqıtıwshılar bolajaq oqıtıwshılardıń kásiplik rawajlanıwların támiyinlewge qaratılǵan pedagogikalıq ilajlar sistemasın islep shıǵıwları kerek.
Baqlawlarımızdıń kórsetiwne qaraǵanda, kóplegen studentler ózleriniń bilimleriniń ámeldegi dárejesine salıstırǵanda joqarılaw bahalaydı. Kásiplik pedagogikalıq tálim nátiyjeliligin támiyinlew ushın professor-oqıtıwshılar tálim processi nátiyjeliligin támiyinlew is-ilajların qollawları, studentler menen payda bolatuǵın bir birine qayshı keliwler hám qarama-qarsılıqlardı waqıtında saplastırıwları, olardıń pedagogikalıq ámeliyat procesindegi xızmetlerine ayrıqsha itibar qaratıwları lazım. Bunday jantasıw topardaǵı studentler arasında qolaylı, tabıslı oqıw hám de sociallıq ortalıqtı payda etedi. Onıń ushın professor-oqıtıwshılar da ózleriniń kásiplik, pedagogikalıq xızmetlerin turaqlı túrde jetilistiriwleri, studentlerdi shaxsqa baǵdarlanǵan tálim texnologiyaları menen qurallandırıwǵa ayrıqsha itibar qaratıwları kerek.
Professor-oqıtıwshılar itibar qaratıwları kerek bolǵan zárúrli táreplerinen de biri shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin joybarlaw hám shólkemlestiriw salasında túrlishe dárejedegi tayarlıqqa iye bolǵan studentlerdi anıqlaw hám olardıń kásiplik kompetenciyaların rawajlandırıw ushın pedagogikalıq járdem kórsetiw hám qollap-quwatlawdan ibarat.
Izleniwimizdiń zárúrli wazıypalarınan biri bolsa bolajaq oqıtıwshılardıń shaxstı sonday-aq tálim-tárbiya procesin rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin joybarlaw hám shólkemlestiriwge qaysı dárejede tayarlıǵın anıqlaw hám onıń bul tarawdaǵı kompetenciyaların rawajlandırıwǵa pedagogikalıq járdem kórsetiwden ibarat. Bolajaq oqıtıwshılardı shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin joybarlawǵa tayarlawda bir qatar principlerge tayanıw talap etiledi. Olar tómendegiler:
- shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin shólkemlestiriwde bolajaq oqıtıwshılar iskerliginiń turaqlı ózgeriwsheńligi, rawajlanǵanlıǵın támiyinlew, olardıń iskerliginde insanıylıq, qádiriyatlar ústinlgi, pikiriy turaqlılıq, kreativlik, juwapkershilik hám óz kompetenciyaların kórsete alatuǵınlıǵına erisiw;
- bolajaq oqıtıwshılardıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin shólkemlestiriwge tayarlıǵın tek ǵana onıń bilimleri hám kónlikpeleri emes, bálkim pedagogikalıq ámeliyatda kóz taslanıwın támiyinlew;
- bolajaq oqıtıwshılardıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin joybarlaw salasındaǵı bilim, kónlikpe hám tájiriybelerine berilgen baha tek ǵana olar atqaratuǵın usı pedagogikalıq wazıypa, bálkim kásiplik kompetenciyalar, minez-qulıqlarına da tiyisli bolıwı kerek.
Joqarı pedagogikalıq tálim procesin baqlaw nátiyjeleri keleshekte shaxsqa baǵdarlanǵan tálim-tárbiya procesin ámelge asıratuǵın tiykarǵı subekt esaplanǵan bolajaq oqıtıwshılardı usı iskerlikke tayarlıq modelin anıqlaw imkaniyatın berdi.
Juwmaq etip sonı atap ótiw múmkin, oqıwshı shaxstıń rawajlanıwınıń bir qatar dárejeleri menen pedagogtıń kásiplik sheberlgi óz-ara bekkem baylanıslılıǵın studentler sanasına jetkiriw oǵada zárúr eken. Tálimge shaxs kózqarasınan jantasıw oqıtıwshını tayarlaw procesiniń konceptual tiykarları, maqseti, mazmunı hám texnologiyaların jańasha pedagogikalıq pikirlew tiykarında belgilep beriwdi talap etpekte. Sońǵı jıllarda ámelge asırılǵan izleniwler oqıtıwshınıń shaxsqa baǵdarlanǵan tálimniń shárt-shárayatları, pedagogikalıq iskerliginiń tabıslı bolıwın támiyinleytuǵın faktorlar, oqıwshı shaxsın rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan pedagogikalıq jaǵdaydı hár tárepleme úyreniwge qaratılǵan bolıp tabıladı. Bunda oqıtıwshınıń oqıwshı shaxsın qáliplestiriw salasındaǵı tájiriybesi zárúrli áhmiyetke iye boladı. Hár bir oqıtıwshınıń oqıwshı shaxsın rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan maqseti basqa barlıq oqıtıwshılar menen kelisim halda ámelge asırıladı. Bul iskerlik tarawında oqıwshı shaxsınıń pútin tárizde qáliplesiwine itibar qaratılıwı kerek. Shaxsqa baǵdarlanǵan oqıw-biliw procesinde arnawlı bir texnologiyalar qollaw zárúrli social pedagogikalıq áhmiyetke iye.
Oqıwshını rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan pedagogikalıq iskerlik oqıtıwshılar hám oqıwshılar arasında qádiriyatlı teńlikke tiykarlanǵan múnásibettiń qáliplesiwin talap etedi. Shaxstı rawajlandırıw mexanizmi túsinigi olar menen joqarı sheberlikke iye bolǵan qánige retinde jumıs aparıwdı talap etedi. Onıń ushın tálim processi menedjerleri oqıtıwshılardı jańa sistemadaǵı pedagogikalıq iskerlikke tayarlaw ústinde jumıs aparıwları kerek.