Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta

Termodinamikanıń ekinshi nızamı
Termodinamikanıń I-nızamı ıssılıqtı jumısqa hám jumıstı ıssılıqqa aylanıwın
túsindiredi, lekin bul aylanıwlardı qaysı sharayatlarda ámelge asıwın kórsetpeydi. 
Termodinamikanıń I-nızamı ıssı deneden suwıq denege ıssılıqtı ótiwin hám
kerisinshe boliwi tuwrisindaǵi sorawǵa juwap bere almaydı. Íssılıq ıssı deneden
suwıq denege ótedi. Jumıs orınlaw esabına ıssılıq muǵdarın jónelisin ózgertiriw 
múmkin. 
Tábiyatda jumıs ıssılıqqa súykelisiw, soqqı urıw hám basqalar esabına aylanadı. 
Íssılıq mashinalarında ıssılıq jumısqa ıssılıq deregi hám suwitqishlarda 
temperaturalar ayırmashılıǵı bar ekenliginde aylanadı. Bunda ıssılıqtıń hámmesi 
jumısqa aylanbaydı. 
Termodinamikanıń II nızamı ıssılıq aǵımınıń jónelisin hám shártsharayatlarin 
kórsetedi. 
Termodinamikanıń II nızamınıń matematikalıq ańlatpası : 
T
dQ
ds 
(4. 14 ) 
bul jerde S - entropiya ; 
dQ - ıssılıq dereginen alınǵan ıssılıq muǵdarı ; 

---

26 
T - ıssılıq dereginiń uliwma temperaturası. 
Teńlik belgisi qaytar processler ushın ; teńsizlik belgisi qaytpas processler
ushın isletiledi. 
Termodinamikanıń II nızamı kóp táriplerge iye. Olardan tiykarǵilari tómendegiler: 
Sadi Karno táriypi: Íssılıqtı mexanik jumısqa aylandırıw ushın temperaturalar 
ayırmashılıǵı boliwi kerek (yaǵniy ıssılıq deregi hám suwitqish). 
Klauzius táriypi: Íssılıq óz-ózinshe konpensatsiyasiz suwıq deneden ıssi denege óte 
almaydı. 
Tomson táriypi: ıssılıq mashinalarına berilgen ıssılıqtıń hámmesin jumısqa
aylantırıp bolmaydi. Bul ıssılıqtıń bir bólegi suwitqishqa uzatıladı. Eger ıssılıq
pútkilley jumısqa aylantırılsa, II túrdegi máńgi dvigateller jaratılǵan bolar edi, lekin 
bunday dvigatellerdi jaratıp bolmaydi.