Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta

Eksergiya hám termodinamik processlerdi eksergetik analizi: 
Deneniń baslanǵish jaǵdayı R
1
, T
1
den aqırǵı jaǵdayı orap turıwshı ortalıq penen
teń salmaqlılasqan jaǵdayı kórsetkishleri R
0
hám T
0
ge shekem bolǵan qaytar 
processde maksimal jumıs alıw múmkin. Jumısshı dene atqarip atırǵan maksimal 
islew qábileti eksergiya dep ataladı hám e hárıbi menen belgilenedi. Bunda 
suwitqish retinde T
0
temperaturalı sırtqı ortalıq qabıl etiledi hám process aqırında 
jumısshı dene orap turıwshı ortalıq penen termodinamik teń salmaqlılıqqa keledi. 
Jabıq sistemalar ushın deneler energiyasın ózgeriwin kórip shıǵamız. Jumısshı dene 
P, v, T hám C kórsetkishler menen qaytar processti ámelge asırıp, orap turıwshı 
ortalıq penen termodinamikanıń I nızamına tiykarınan processde jumısshı dene ishki 
energiyasınıń ózgeriwi oǵan sırtqı ıssılıq tásiri (kiritiliwi hám shıǵarılıwı) menen 
yamasa jumıs orınlaw esabına ámelge asırılıwı múmkin. Jumısshı denege ıssılıq 
kirgiziw (yamasa shıǵarıw) processti teń salmaqlıliqlaw shártin atqarılıwı orap 
turıwshı ortalıqtıń ózgermes temperaturası T
0
ámelge asıriladı, yaǵniy berilgen 
jaǵday ushın 
ds
T
q
0
=

. Jabıq sistemada dene eksergiyasi ds orınlanǵan isten 
orap turıwshı ortalıq basımın jeńiw ushın sarp etiw bolǵan jumıs (P
0
dV) ni 
ayırmasına teń boladi. 

---

27 
Sonday etip: 
dV
P
dU
ds
T
dV
P
du
q
de
0
0
0
−
−
=
−
−
=

Integrallap salistirma eksergiyani payda etemiz: 
)
(
)
(
)
(
)
(
)
(
)
(
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
V
V
P
s
s
T
u
u
V
V
P
u
u
s
s
T
e
−
+
−
−
−
=
−
−
−
−
−
=
yamasa
)
(
)
(
0
0
0
s
s
T
h
h
e
−
−
−
=
bunda h hám S
0
-jumısshı deneni orap turǵan ortalıq penen teń salmaqlılıqlasatuǵın
entalpiyasi hám entropiyası. 
T
1
temperaturalı ıssılıq deregindegi orap turıwshı ortalıq temperaturası T
0
ge teń 
temperaturalı ıssılıq qabıl etiwshi (suwitqish) dan hám jumısshı deneden 
shólkemlesken izolyatsiyalanǵan sistemada ıssılıq dereginen jumısshı denege q
1
muǵdarda ıssılıq berilgen bolsin. Bul halda alınıwı múmkin bolǵan maksimal 
Karnoniń T
1
- T
0
araliǵinda orınlanatuǵın qaytar sikli jumısqa teń bo‟ladi: 
ℓmax = η
t. k
q
1
Karno sikli ushın f. i. k. 
1
0
1
T
T
t
−
=

ekenliginen ıssılıq aǵımı ushın eksergiya ańlatpasın alamız. 
)
1
(
1
0
1
T
T
q
e
q
−
=
(4. 15)
Eksergiya túsinigi ıssılıq apparatları processlerin jetiliskenlik dárejesin analiz qılıw 
ushın paydalanildi. Íssılıq apparatına P
1
, T
1
parametri jumısshı dene aǵımı 
kiritilgende ıssılıq dereginen q
1
ıssılıq alınadı, P
2
, T
2
parametrler menen apparattan 
shiǵarıladı, sonda apparatda ℓf paydalı jumıs atqarıladı. Eksergiya joytiliwi ∆e 
tómendegi teń: 
(
)


f
q
e
e
e
e
i

−
−
+
=

2
1
(4. 16 )
bunda e
1
hám -deneniń hám ıssılıq aǵımınıń apparatqa kirisiw degi eksergiyasi
e
2
- apparattan shıǵıw daǵı eksergiya 
i
q
e

---

28 
ℓf - jumısshı dene atqarǵan paydalı jumıs 
Eksergiya fi. k. 
1
1
e
e
e

−
=

(4. 17) 
bunda ∆e-kirisiw degi hám shıǵıw daǵı eksergiyalar ayırmashılıǵı ; 
e
1
- kirisiw degi eksergiya.