%збекстан республикасы жо№ары

2-soraw. Shayir o`zi jasag`an da`wirdegi turmistin` kartinalarin ha`r tu`rli formada su`wretledi. Bul su`wretlewde ol xalqimizdin` bay fol`klorliq shig`armalarinan tvorchestvoliq tu`rde, o`zinen basqa adam qaytalamaytug`in etip sheberlik penen paydalandi.
Ol o`zinin` tvorchestvosinda, sonday-aq shig`armalarinin` formalari boyinsha da Ferdawsiy, Nawayi, Maqtimqulilardin` shig`armalarindag`i bay ta`jiriybege su`yendi, qaraqalpaq xalqinin` ishki turmisina baylanisli jan`a lirikaliq shig`armalardin` formalarin do`retti. Ku`nxojanin` shig`armalarindag`i qosiq tu`rleri oda, ta`rip, arnaw - bular jer ju`zilik a`debiyatta bir-birine jaqin bolip keledi.
Ku`nxoja do`retiwshiligindegi ta`rip qosiqlar onin` «Jaylawim» qosig`inan ma`lim. Ol shig`armalarinda turmista bolg`an waqiyalardi uliwmalastirip juwmaq shig`aradi. Bul belgili bir da`wirdin` talabinan kelip shiqqan juwmaq bolip tabiladi, sol juwmaq lirikaliq shig`armalardin` tu`ri-ta`rip penen beriledi. Ta`riptin` tiykarg`i belgisi - turmistag`i ha`diyselerdin` bayanlaniwi.
Ku`nxojanin` to`rtlik yaki rubayi formasinda jazilg`an qosiqlarina «El menen», «Menin` ku`nim» shig`armalari kiredi.
3-soraw. Ku`nxoja do`retiwshiliginin` tematikaliq bag`dari.
Ku`nxoja do`retiwshiliginde jeke ma`pten ko`re uliwma xaliqliq, ja`miyetlik ma`p artiqmash turadi. Ja`miyetlik ma`ptin` artiqmashlig`i Ku`nxoja do`retiwshiliginin` tiykarg`i ideyalarinin` biri.
Ja`miyetlik ma`pti qorg`aw, hu`rmetlew sezimleri shayirdin` sotsialliq ten`sizliklerdi ko`rsetiw, azatliq ten`lik ideyalari menen ushlasip jatadi.
Ku`nxoja shig`armalarinin` ja`ne bir belgisi - tuwilg`an elge su`yiwshilik, xaliqqa xizmet etiw, u`stem klasslarg`a o`shpenlilik ruwxi menen toli ekenliginde ko`rinedi. Onin` shig`armalarinda qaharman obrazinin` jasaliwi ja`miyetlik turmistag`i waqiyalardi aship beriw printsipi menen tikkeley baylanisli. A`debiyatshi B.Ismaylov o`zinin` monografiyasinda: «Ku`nxoja tvorchestvosindag`i basli qaharmanlar - oraqshilar, shopanlar, baliqshilar, diyxanlar ekenligin ko`rsetti.» Bul obrazlardin` turmisi shayirdin` turmisi menen salistiriladi. Onin` shig`armalarindag`i qaharmannin` jasaliwinda bir o`zgeshe evolyutsiyanin` bar ekenin ko`remiz. Onin` do`retpelerindegi qaharman obrazinin` maqsetin ko`rsetetug`in jariq, ba`ha`r, ku`n, jaz so`zleri traditsiyaliq obraz bolip tabiladi. Bunday obrazlardi do`retiwde aniq tu`sindiriw ushin «duman» ha`m «qaran`g`i» so`zlerin aladi. Derbederlik turmis-qaharman obrazinin` tiykarg`i joldasi. Buni shayirdin` «Ku`n qayda», «Oraqshilar», «Oyda» shig`armalarinan ko`remiz.
Ku`nxoja shig`armalarinin` xaliqlig`i, aldin burin, xaliq ushin a`hmiyetli bolg`an ma`seleni ortag`a qoyiwi ha`m xaliqtin` ma`pin qozg`awi ko`rkemlikke qoyilg`an talaplari arqali ajiralip turadi. Xaliq ushin a`hmiyetli bolg`an ma`sele - sol da`wir ushin birden-bir azatliqqa shig`iw shadli turmista jasaw ideyalari, oylari, qiyallari edi.
O`mir boyi o`zinin` barliq ha`reketlerinde, shig`armalarinda shayir xaliqtin` ma`pin qorg`aydi, miynetkesh xaliqtin` xanliqqa qarsi qaratilg`an so`zin so`yleydi.
Ku`nxoja shig`armalarinin` stil`lik o`zgesheliklerinin` biri - didaktikaliq shig`armalardi do`retkenliginde ko`rinedi. Xaliq o`zinin` turmis ta`jiriybelerin, jas a`wladqa aytajaq aqil na`siyatin usi didaktikaliq poeziyada bayan etken.
Onin` shig`armalarindag`i aforizmler xaliqtin` tilekleri menen oy-pikirlerin bayan etedi. Misali, «El menen», «Nege kerek», «Ko`rersen`» shig`armalari usinday jol menen jasalg`an:
Opasiz du`n`yada ashilg`an gu`ller,
Qa`pestegi sayrap turg`an bu`lbiller,
Du`n`yadag`i bag`iw-ha`rem sha`menler,
Anin` ra`wishi, ko`rki el menen.
Bunda aytilg`an ha`r bir pikir duris, turmis haqiyqatlig`ina sa`ykes beriledi. Onin` shig`armalarinda biografiyaliq momentler ushirasip, waqiyag`a o`zin ha`m tin`lawshilardi aralastiradi. Misali, «Ko`rermen», «Umitpaspan». Allegoriyaliq su`wretlew shayir shig`armalarinda elewli orin iyelep, bug`an «Qizilqum», «Aq qamis» shig`armalari jatadi. Ol
shig`armalarinda ten`ew, epitetlerdi qollanip, u`stem toparlardin` zulimlig`in, jawizlig`in ko`rsetetug`in ten`ew xaliqtin` awir turmisin adamgershilik minezlerin, tilekleslik sezimlerin bayanlaytug`in epitetler bar. Ku`nxojanin` xaliq arasindag`i shayirliq dan`qin abiroyin a`debiyatshi ilimpazlar duris bahalag`an. Ol xaliqtin` en` su`yikli klassik shayiri.
Tayanish so`zleri:
1. Xarakter - (grekshe) Ayriqsha, o`zine ta`n o`zgeshelik.
2. Aforizm - xaliq danaliq so`zlerine uqsas boladi, biraq onin` kimge derek ekeni belgili boladi.
3. Epitet-zat ha`m qubilistin` sapasin, sipatin ayqinlastiriw ushin qollanilatug`in so`z.
Qadag`alaw sorawlari:
1. Ku`nxojanin` toplamlari haqqinda.
2. Shayirdin` timsalliq shig`armalari.
3.Shayirdin` Xiywa saparinan do`regen qosiqlarinin` ideyaliq mazmuni.
4. Ku`nxoja shig`armalarindag`i tariyxiy haqiyqatliq.