%збекстан республикасы жо№ары

A`jiniyaz Qosibay uli.
4. A`jiniyaz o`miri ha`m do`retiwshiligi.
5. Shayir do`retiwshiliginin` izertleniwi.
6.A`jiniyaz shig`armalarinin` tematikasi, formasi ha`m ko`rkemlik o`zgeshelikleri.
A`debiyatlar:
1. B.Ka`limbetov. A`jiniyazdin` lirikasi. N., 1981-jil.
2. K.Ma`mbetov. «A`jiniyaz». N., 1992-jil.
3. Qaraqalpaq a`debiyati tariyxi. N., 1983-jil.
4. K.Bayniyazov. Qosiqtin` ku`shi. N., 1977-jil.
4-soraw. A`jiniyaz Qosibay uli 1824-jili Moynaq rayoninin` «Qamis bo`get» degen jerinde tuwiladi. A`jiniyazdin` a`kesi Qosibay, onin` a`kesi Baltabek, arg`i atasi Aqjigit o`z da`wirinin` batir adamlarinan bolg`an.
Anasi Nazira so`zge sheshen, dilwar hayal bolg`an, da`stanlardi jaqsi bilgen. A`sirese, aytista aldina adam salmaytug`in taqiwa adam bolg`an.
A`jiniyaz jaslayinan oqiwg`a berilgen, ziyrek bala bolg`an. Ol da`slep Xojamurat iyshan medresesinde ta`lim aladi. Anasi qaytis bolg`an son` oqiwi u`ziliske tu`sip, dayisi Elmurat axunnin` qolinda oqiydi. Ol jaslig`inda ko`p medresede oqiw menen bir qatarda ko`p kitaplardi ko`shirip, belgili ka`tip boliwi menen de tanila basladi. Ol 16 jasinda Nawayinin` «Diywan»in ko`shirgen. Ol oqiwin Xiywa medresesinde dawam etiw ushin ashamayli ruwinin` qazisi Tog`uz qazi menen molla Qorazlardan ja`rdem soraydi. Solay etip, Xiywadag`i Sherg`azi xan medresesine oqiwg`a kiredi. Son`inan Qutlimurat inaq medresesinde ta`lim aladi. Bul haqqinda «Megzer» qosig`inda mag`liwmat bar. Ha`zir Xiywada Qutlimurat inaq medresesi aldina «bul medresede 1840-1847-jillari shayir A`jiniyaz Qosibay uli oqig`an dep jazilg`an. Medresede din sabaqlari menen bir qatarda Nawayi, Hafiz, Saadiy, Fizuliy shig`armalari da oqitilatug`in edi. Shayir bul poeziya iyelerinin` shig`armalarin qunt penen oqip, olardin` danishpanliq penen aytqan so`zlerin o`z xalqina jetkeriwdi maqset etti. Shig`is klassiklerinin` a`jayip da`stu`rlerin u`yrendi. A`jiniyaz ha`r qanday qiyinshiliqlarg`a qaramastan Xiywanin` Qutlimurat inaq medresesin bes jilda oqip tamamlag`an. Onin` medreseni tamamlap, o`z eline qaytqannan keyingi Qazaqstandag`i o`miri onin` «Shiqti jan» qosig`inda bayanlang`an.
A`jiniyaz Qazaqstan dalalarinda 1845-46-jillari bir jil shamasinda bolip qaytqan. Son` awilina kelip ashamayli ruwinan Ha`mra degen qizg`a u`ylenedi. Onnan u`sh ul ha`m bir qizli boladi. Shayirdin` aqliq-shawliqlari ha`zir Qon`irat, Leninabad, Shomanay rayoninda ha`m No`kis qalasinda turadi. A`jiniyaz bunnan son` da Qazaqstang`a bir neshshe ret barg`an. A`sirese, Qizilorda janindag`i qazaqlar menen jaqinnan qatnas jasag`an.
Shayir 1858-1859-jillari Qon`irat ko`terilisinin` baslawshilarinan biri bolg`ani ushin ol Xiywa ha`meldarlari ta`repinen tutqing`a alinip, Tu`rkmenstannin` Tashawiz oblasti a`tirapina jer awdarilip jiberildi. U`sh jil o`tip eline keledi, biraq ja`ne quwg`ing`a ushirap Qazaqstang`a ketedi. Ol Tu`rkmenstanda ju`rgeninde Maqtimqulinin` ko`p qosiqlarin qaraqalpaq tiline awdaradi.
A`jiniyazdin` qirg`a u`shinshi bariwi a`hu`n` jillar dep shamalawg`a boladi. Sebebi usi jili qazaqtin` shayir qizi Men`esh penen aytisqan Aytistin` tekstine qarag`anda A`jiniyaz qiriq jasta bolg`an. Misali:
Toy bolsa qizil tondi kiyermisen,
Otina ashiqliqtin` ku`yermisen,
Jilim qoy, jasim qiriqta, qiz Men`esh-ay,
Sen mag`an jasim sorap tiyemisen.
Usi da`wirlerdi A`jiniyazdin` shayirliq talantinin` jetilisken gezleri dep qarawg`a boladi. Bul sapari da ol u`sh jilday o`mirin Qazaqstanda o`tkergen. «Ellerim bardi», «Barmeken», «Bardur», «Megzer», «Ayirilsa», «Qashqash», «Xoshlasiw» du`rkinindegi qosiqlarin jazg`an. Ol qirg`a u`shinshi barg`anda u`sh jil Qojban degen bayg`a jallang`an. Son` tuwilg`an eline kelip «Bozataw», «Qamisbo`get», «Jetim o`zek» degen jerlerde mektep aship, bala oqitqan. Do`retiwshilik penen shug`illanip, qosiqlar jazg`an. Ol 1878-jillari qaytis bolg`an.