Òzbekstan respublikasi ministrler keńesiniń 2021-jil 30. 06 407-sanli màmleketlik mshbsh de salamat awqatlandiriw sistemasin jetilistiriwdiń qosimsha is ilajlari haqqindaği qarari joba

Ratsional awqatlanıwdıń den-sawlıqqa tàsiri
Joba:

1. 
   Ratsional) awqatlanıw bul:
   
2. 
   Ratsional awqatlanıwdıń den-sawlıqqa tàsiri
   

(Ratsional) awqatlanıw bul:

Awqatlanıwda túrme-túr ónimlerdiń bolıwlıǵı ;
Metalllar, vitaminlar, belok hám karbonsuvlar, temir statyasına bay bolǵan azıq-túlikler;
Azıq-túliklerdiń pákizeligi, jańa hám jumsaqlıǵı ;
Ónimlerdiń múmkinshiligi barınsha tabiyligi;
Awqatlanıw tártibi hám de ádeplerine ámel etiliwi;
Fizikalıq hám intellektual zorıǵıwlar kúshaygan waqıtta (sport menen shuǵıllanıw yamasa imtixanlardan aldın ) qosımsha vitaminlar ıshıw ;
Duz, kofe, qumsheker, shıyrınlıklar sıyaqlılardı normasında tutınıw etiń ;
Uzaq múddet ash qalıw, mudam quyiq hám quriq awqatlardı, qálempir, burısh, sirke, gorchica, sarımsaq sıyaqlılardı kóp is'temol etiwden saqlanıw.
Mektep jasında ásirese, óspirimlik dáwirinde nooqilona awqatlanıw nátiyjesinde kelip shıǵıs aqıbetler:
Az qanlılıq ;
Semirib ketiw yamasa azıw ;
Awqat as sińiriw qılıw sisteması aǵzaları iskerliginiń buzılıwları ;
Intellektual hám fizikalıq rawajlanıwdan orqada qalıw ;
Adam ulıwma quwatı - immunitetiniń tómenlewi jáne onıń áqibetinde yuqimli keselliklerge shalınıwǵa beyimlik.
FAST FOOD ta'omlaridan - lavash, hot-dog, gamburger, shaurma, chips sıyaqlılardı, suniy qumshekerli gazlanǵan shıyrın ishimliklerdi kúnde, úzliksiz tutınıw qılıw da sawlıqqa ziyan jetkeredi.

Abu Ali ibn Sino uyqudan aldın jeyilip, as qazanda jatqan awqat zahri tós-mıy kanalı arqalı miyaga bug'lanib ótip, onı uwlı zatlaydı, fe'lni qızba etedi, dep jazadı. Uyqı hám aqırǵı awqatlanıw ortasında 3-4 saat waqıt ótiwi kerek. Sol sebepli keshte jeńil as sińiriw bolatuǵın awqat tutınıw qılıw hám ǵozalar, quwırılǵanlar, maylı gósh, tvorog sıyaqlılardan saqlanǵan maqul.

Bir awqat as qazanda tolıq as sińiriw bolmaydıden taǵı awqat jew de zıyanlı. Eń jaqsısı, kúnine 2 mezgil awqatlanıw bolıp tabıladı.

Awqatlanıw waqtında shalǵıtadigan, keyipti ózgertiretuǵın tásirinlerden (televizor, kitap hám taǵı basqa ) holi bolǵan maqul. Sebebi keyip tiykarǵı quramı suwdan ibarat bolǵan yemagingizga kóshedi. Asabiylashganda as qazan bulshıq etleri de nıqlasadı hám as sińiriw etiwshi fermentler islep shıǵarılıwı susayadi, nátiyjede awqat uzaq waqıt as qazanda turıp qaladı.

Awqatlanganda as qazanıńızdıń sheregi bos qalǵanı maqul. As qazan salmaqlıq sezimin sezguncha to'yib awqatlanıw onıń diywallarındaǵı qan tamırlar keńeyiwi esabına miyaga qan kemrek etip baradı. Adamda bosańlıq payda boladı.
Geyparalar awqattı qaynoq halda tutınıw etedi. Bul óńesh rakiga sebep bolıwı múmkin. Awqat jazda iliqroq, qishda ıssılaw halda awqatlanıw etilgeni maqul.
Awqatqa tatımlıqlardı tańlap isletiw paydalı. Olar tekǵana as sińiriw procesin jaqsılaydı, bálki zıyanlı mikroorganizmlarni joytıw ózgeshelikine iye.
Taģamlaniwdiń ádepleri!
(Muhammad Sadıq Qoshg'ariydiń «Jaqsı kisiler àdebi» kitabından)
Adabi aldın - taǵamdı kem jeyiledi. hám durıs ashlıq júz bermasa tamaq jeyilmeydi hám taǵı taǵamdı ta'bida bir az ashlıq qaldırıp jeyiledi;
Úlkenler taǵamǵa qol uzatmaguncha kishiler qol uzatmaydilar;
Jeb-ıshıw oń qolda atqarıladı ;
Taǵamdı óz aldından aladı ;
Nonni eki qol menen sindirilib, bóleklerge bolıp jeyiledi;
Taǵamlanıw waqtında, eger ash bólinse de tez-tez, asıǵıslıq menen jeyilmeydi;
Bir jutımdı úlken de, kishi de emes, ortasha alınadı hám awızda bir jutım yaxchi qosnıp, áste jutıladı.;