Zokirjon salimov n e f t V a g a z n I q a y t a I s h L a s h j a r a y o n L a r I

ДЛ=Д: ^

р

г(1-£) ,  

(6.27)

bu  yerda, 

-   uzatilayotgan  zarrachalam ing  pnevm ouzatgich  devoriga 

ishqalanish koeffitsiyenti $.2-0,5).

Pnevm otransport 

orqali 

uzatilayotgan 

m aterialning 

tezligini 

oshirish  paytida  y o ‘qolgan  napor  quyidagi  tenglam a  yordam ida 

aniqlanadi:

= 

(6.28)

!tD   g

bu yerda, G

t

 -  uzatilayotgan m aterialning m iqdori, kg/s.

Tayanch  so‘z  va iboralar

Donador  m ateriallar  qatlam i,  zich  qatlam,  mavhum  qaynash 

qatlami,  pnevm otransport  rejimi,  bir  o ‘ Ichamli  qatlam ,  ko‘p  oMchamli 

qatlam,  gidravlik  qarshilik,  solishtirm a  yuza,  ekvivalent  diam etr,  Darsi- 

Veysbax tenglamasi,  mavhum  tezlik,  qatlam dagi  bo‘sh  hajm ning  ulushi, 

haqiqiy  tezlik,  porshenli  qatlam ,  kanal  hosil  qiluvchi  qatlam ,  favvorali 

qatlam,  mavhum  qaynashning  boshlanish  tezligi,  zarrachalam ing 

muallaq  tezligi,  O.M .  Todes  tenglam asi,  Reynolds  mezoni,  Arximed 

mezoni,  mavhum  qaynash  soni,  zarrachalam ing  qatlam da  o 'rtach a 

boMish  vaqti,  qattiq  zarrachalam ing  tezligi,  yuk  tashuvchi  oqim   tezligi, 

qattiq  zarrachalam ing harakatlanuvchi  oqim dagi  nisbiy  konsentratsiyasi, 

uzatish koeffitsiyenti, pnevm otransport paytida naporning y o ‘qolishi.

Mustaqil  ishlash  uchun savollar

6.1.  N eft  va  gazni  qayta  ishlashning  qaysi  sohalarida  donador 

m ateriallam ing qatlam idan foydalaniladi?

6.2.  Donador m ateriallam ing qatlam i  necha turga boMinadi?

6.3.  Zich  qatlam ning  gidravlik  qarshiligini  qaysi  tenglam a 

yordam ida aniqlash  mumkin?

6.4. Zich qatlam ning holati qanday kattaliklar orqali  ifoda qilinadi?

6.5. 

M avhum   qaynash  qatlam ining  m ohiyati  va  o ‘ziga  xos 

tom onlari  nim alardan  iborat?

6.6.  Zich  v a  m avhum   qaynash  qatlam lari  o ‘rtasidagi  bogMiqlikni 

qaysi grafik orqali tushuntirish  mumkin?

6.7.  M avhum  qaynash  qatlami  necha turga boMinadi?

6.8.  M a v h u m   q a y n a sh   q atla m in in g   h olati  q anday  k ritik  te z lik la r 

o rq a li  ifo d a q ilin ad i?

6.9.  M a v h u m   q ay n ash   qatlam i  hosil  boM ishining  k ritik  te z lig in i 

q ay si  te n g la m a  b ilan  an iq la sh   m um kin?

6.10.  Z a rra c h a la m in g   m u allaq   yo k i  su zib   yuru v ch i  te zlig in i 

to p ish d a  q a y si ten g lam ad an   fo y d a la n sa  boMadi?

6.1 1 .  M a v h u m  q a y n a sh   so n in in g  m o h iy ati  n im ad an   iborat?

6.12.  P n e v m o tra n sp o rt  re jim id a   h arak atlan u v ch i  z a rra ch a la m in g  

n isb iy   te zlig in i  a n iq la sh d a  q ay si te n g la m ad an   foyd alan ilad i?

6.1 3 .  P n e v m o tra n sp o rt  p a y tid a   q attiq  za rra ch a la m in g   o q im d ag i 

n isb iy   k o n se n tra tsiy a sin i  q a n d ay  a n iq la sh   m um kin?

6.1 4 .  P n ev m o tra n sp o rtd a   b o sim n in g   u m u m iy   y o ‘qolishi  qaysi 

te n g la m a  o rq ali  ifoda q ilin ad i?

IK K IN C H I  Q ISM .  M E X A N IK  J A R A Y O N L A R

V I I  b o b .

  Q A T T IQ   M A T E R IA L L A R N I  M A Y D A L A S H

7.1.  U M U M IY  T U S H U N C H A L A R

M ay d alash   -   m ayda  oMchamli  b o ‘la k ch ala r  fraksiyalarini  olish 

u chun  qattiq  m ateriallarni  m exanik  kuch  ta ’sirid a  yem irilishi.  U shbu 

ja ra y o n d a n   neft  v a  gazni  qayta  ishlash  san o atid a  koksni  m aydalashda, 

m aydalangan  oltingugurt,  k atalizatorlar,  to z alo v ch i  g ilm oyalar  ishlab 

ch iq arish d a va  boshqa  m aqsadlarda fo y d ala n ila d i.

M o d d alarn in g   diffuziyasi  bilan  bogM iq  boMgan  ja ra y o n la rn in g  

tezlig i  fazalarn in g   kontakt,  y a ’ni  o ‘zaro  t a ’sir  qilish  y u zasig a  bogM iqdir. 

K ontakt  yu zan in g   katta  boMishi  fa z a larn in g   ichidagi  m odda  tarq alish in i 

v a   b ir  fazadan  ikkinchi  fazaga  m o d d a  o ‘tish in i  tezlatadi.  K ontakt 

y u z a n in g   k o ‘proq  boMishi  k im y o v iy   ja ra y o n la rn i  ham   te z la tish g a  

sababchi  boMadi.  A yniqsa,  k im y o v iy   y o k i  d iffu zio n  jara y o n la rd a   q attiq 

faza  qatnashsa,  kon tak t  y u zan i  k o ‘p a y tirish   a lo h id a  a h am iy atg a  ega. 

Q attiq   m a teriallam in g   kontakt  y uzasi  ta sh q i  kuch  ta ’sirid a  m ay d alash  

yoMi  bilan  erishiladi.  M ay d ala sh   p a y tid a   m aterial  boM aklarining 

oM chami  ancha kam ayadi.

Q attiq  m ateriallarni  m ay d alash  ja ra y o n i  sh artli  rav ish d a  ikki  tu rg a 

boM inadi:  a) y an ch ish ,  y a ’ni  m aterialni  m a y d a  boM aklarga boMish  (y irik , 

o ‘rta c h a   va  m ayda);  b)  m ay d alash   (y u p q a   v a   o ‘ta   y u p q a).  U m u m an  

o lg an d a,  m ateriallarn i  m aydalash  ja ra y o n i  ezish ,  yo rish ,  y e y ilish   v a  

z a rb a  b erish   u su llari  y o rd am id a  o lib   b o rila d i  ( 7 .1-rasm ).  M a terialn in g  

fizik -m ex an ik   x o ssalari  va  boM aklarining  oM cham lariga  k o ‘ra   u  y o k i  b u  

usu l  tan lab   olinadi.  M asalan,  q attiq  va  m o ‘rt  m ateriallar ezish ,  y o rish   v a  

z a rb a  b erish   usu llari  bilan  q attiq   v a   q o v u sh o q li  m ateriallar  e sa   ezish   v a  

y e y ilish   usullari y o rd am id a m aydalanadi.

M ateria lla rn i  y a n ch ish   odatda  q u ru q   (su v   ishlatm asdan)  usul  bilan, 

y u p q a   m ay d alash   e sa   k o ‘p in ch a  hoM  u su l  b ilan   (y a ’ni  suv  y o rd am id a) 

o lib  boriladi.  S uv  ishlatilganda  ch a n g   h o sil  boM maydi  v a  m ay d alan g an  

m a h su lo tn i tash ish   osonlashadi.

7.1-rasm .  Q a ttiq   m a te riallarn i m ay d alash  usullari: 

a)  ezish;  b) y o rish ;  d) y ey ilish ;  e)  zarba.

D astlab k i  v a   m a y d alan g a n   m aterial  boM aklarining  oM cham lariga 

k o ‘ra m a y d a la sh  ja ra y o n in in g  sin flan ish i  7 .1 -ja d v ald a  berilgan.

M a y d a la sh   ja ra y o n in in g   sam arad o rlig in i  an iq lash   uchun  m ayda- 

lanish  d arajasi  tu sh u n c h a si  ishlatiladi.  B u  k o ‘rsatg ich   m ay d alan ish g ach a 

boMgan

M aydalash jaray o n in in g  sinflanishi

___ i__________________________________ ______ 7.1-jadval

M a y d a la n ish n in g

turlari

B oM aklarning oM Iacha oMchami, 

m m

M ay d alan ish

darajasi

M a y d a la n ish ­

g a c h a

M ay d alan g an - 

dan  s o ‘ng

Y irik  y a n c h ish

1500-300

300-100

2-6

0 ‘rtach a y a n c h ish

3 0 0 -1 0 0

50-10

5-10

M a y d a  y a n c h ish

50-10

10-2

10-50

Y u p q a   m ay d alash

10-2

2-0,75

100

OMa y u p q a  

m a y d a la sh

2-0,075

7 ,5 -1 0 'M -1 0 '4

m a terial  boM agining  o ‘rtac h a  an iq lo v ch i  oMchami  (d(,)  ni  m ay d ala n g an  

m aterial  boM agining 

0

‘rta c h a   an iq lo v ch i  oMchami  (dm)  g a   nisbati  bilan 

belgilanadi:

,  =  ^

 

(7.1)

S h arsim o n   boM aklarning  a n iq lo v ch i  oMchami  sifatid a  d iam e tr,  kub 

sh ak lid ag i  boM ak  u c h u n   esa   -   q irra sin in g   u zu n lig i  o linadi.  N o to ‘g ‘ri

geo m etrik   sh ak lg a  e g a   boMgan  boM aklarning  aniqlovchi  oM cham ining 

o ‘rta ch a qiym ati  q u y id ag ich a aniqlanadi:

d ^ M i b k ,  

(7.2)

bu y erd a ,  f ,  b,  h -  m a terial  boM agining  o ‘zaro   p erp en d ik u lar y o ‘nalgan 

u ch ta  to m o n larin in g   m aksim al  oM cham lari.  B u  oM cham lam ing  ichida 

en g   kattasi  ( 0   -   u zunlik,  o ‘rtachasi  (b)  -   k englik,  en g   kichigi  (h)  -  

qalinlik. 

'

M ay dalangan 

boM aklarning 

o ‘rtach a 

a niqlovchi 

oM chamini 

an iq lash   uchun  saralovchi  g ‘alv irla r  y o rd am id a  m aterial  b ir  nechta 

frak siy alarg a  ajratiladi.  H a r  bir  frak siy ad ag i  e n g   katta  v a  e n g   kichik 

boM aklarning o ‘rtac h a oMchami  q u y id ag ich a aniqlanadi:

d 0-  =  

(7.3)

A ralashm adagi 

boM aklarning 

o ‘rta ch a 

aniqlovchi 

oMchami 

q u y id ag ich a hisoblaniladi:

d _ d fia I  + d y2a i + - + d :„a „

a i  + a 2  + —+ а л

bu  yerda,  d u/,  d u2, 

d u„  -   har  b ir  frak siy ad ag i  boM aklarning  o ‘rtacha

oM chamlari; 

_   har  bir frak siy an in g  tark ib i,  m assaviy  %.

M ateriallarni  m ayd alash g a  m oslangan  m ashinalar  shartli  ravishda 

ikki  guruhga  boMinadi: 

a)  m ateriallarn i  y irik ,  o ‘rtacha  v a   m ayda 

boM aklarga  ajratu v ch i  y an ch ish   m ash in alari;  b)  m ateriallarni  y u p q a   va 

oMa  y u p q a  m aydalaydigan  teg irm o n lar.  U m u m an   o lganda,  m aydalash 

m ash in alari  ochiq  v a   ch eg a ralan g an   sik llar  bilan  ishlaydi.  O ch iq   sikl 

qoM lanilganda,  m aterial  m ay d alay d ig an   u sk u n a  o rq ali  bir  m arotaba 

o ‘tadi.  B unday  sh a ro itd a   y irik   v a   o ‘rtach a   yan ch ish   y u z   beradi. 

C heg aralan g an   sik ld a   esa   m ay d alash   m ash in asid an   chiqqan  m aterial 

sinflash  uchun  b o sh q a  u sk u n ag a  y u b o rilad i.  B u  u sk u n ad a  katta 

oM chamli  z arrach a lar  a jratib   olinib,  m ay d alash   m ashinasiga  qaytariladi. 

C heg aralan g an   sikl  m ateriallarni  y u p q a   m ay d alash d a   ishlatilib,  energiya 

sarfini  kam ay tirish g a,  m aydalovchi  m a sh in alam in g   ish  unum dorligini 

o sh irish g a olib keladi.

7.2.  M A Y D A L A S H N IN G  A S O S IY   Q O N U N L A R I

M aterial  zarrach alarin in g   o ‘zaro  to rtish u v   kuchlarini  yengish 

uchun,  m aydalash  p ay tid a  tash q i  k uch  t a ’sir  qiladi.  Q attiq  m aterial 

y an c h ilg a n d a  u n in g   boMaklari  a w a l   hajm iy   d efo rm atsiy ag a  uchraydi, 

s o ‘n g ra  hosil  boMgan  k atta  va  k ich ik   y o riq lar  b o ‘y lab   yem irilib   ketadi.

O q ib a td a  y a n g i y u z a la r h o sil  b o ‘Iadi.  D em ak ,  m aterialn i y an c h ish   uchun 

b ajarilg an   ish   y e m irila y o tg an   boM aklarning  h ajm iy  d efo rm atsiy asi  v a 

y an g i y u z a la m i  hosil q ilish  u c h u n   sarflanadi.

M a te ria ln in g   y a n ch ilish i  p a y tid a   h ajm iy  d efo rm atsiy a  q ilish   uchun 

sarflan g an   ish   A D y e m irila y o tg a n   boMak  h ajm in in g   o ‘zg a rish ig a  AV   g a 

m u tan o sib  boMib,  q u y id ag i  ifo d a  b ila n  aniqlanadi:

A D =  K A V , 

(7.5)

bu  y e rd a ,  К  -  m u tan o sib lik  koe ffitsiy en ti.

Y a n c h ish   p a y tid a  y an g i  y u z a la m i  h o sil  qilish  uchun  sarflan g an   ish 

A Yu q u y id a g ic h a  topiladi:

A Y

u

  =  a A F  

(7.6)

bu  y erd a, 

a   -   m u ta n o sib lik   k o e ffitsiy en ti,  qattiq  jis m d a   y an g i  yu za 

birligini  h o sil  q ilish   u chun  sa rflan g a n   ish  m iqdori;  AF  -   qaytadan  hosil 

boMgan yuza.

Y an c h ish   uchun  s a r f  boMgan  tash q i  k u c h larn in g   toMa  ishi  R eb in d er 

ten g lam asi o rq a li  ifo d a qilinadi:

A   = A

d

 +  A Yu =  KAV +  oA F 

(7.7)

M a te riallarn i  y an ch ish   p a y tid a  y an g i  y u z a   hosil  q ilish g a sa rflan g an  

ishni  h iso b g a   olm asa  ham   boMadi,  c h u n k i  u n in g   q iy m ati  a n c h a   kichik 

boMadi.  B u n d a y   h o latd a  (7 .7 )  te n g la m a   q u y id ag i  k o ‘rin ish g a   ega 

boMadi:

A  =   K A V  =  K jd 3  , 

(7 .8 )

b u   y e rd a ,  Ki  -   m u ta n o sib lik   k o e ffitsiy e n ti;  d   -   boM akning  an iq lo v c h i 

oM chami.

(7 .8 )  te n g la m a   K ik -K irp ich ev n in g   y an c h ish   g ip o tezasin i  ifo d a 

qiladi.  B u   g ip o te z a g a   k o 'r a   q a ttiq   m a terialn i  y a n c h ish   uchun  sa rflan g an  

ish  y an c h ila y o tg a n   boMak  h a jm ig a   (y o k i  m assasig a)  m u tan o sib d ir.  A g a r 

y a n c h ish   ja ra y o n i  y u q o ri  m a y d a la n ish   d arajasi  b ilan   olib  bo rilsa,  (7.7) 

ten g la m a d a g i  hajm iy   d e fo rm a tsiy a   u c h u n   sarflan g an   ishni  h iso b g a 

o lm a sa  h am   boMadi,  ch u n k i  u n in g   q iy m ati  y a n g i  y u z a   hosil  q ilish g a  

sa rfla n a y o tg a n   ishga  n isb a ta n   a n c h a   k am d ir.  B u n d ay   h o la td a  (7 .7 ) 

ten g la m a n i  q u y id a g ic h a  y o z ish   m u m k in :

A  =  a A F  =  o id 2 

(7.9)

bu y e rd a ,  a\  -  m u tan o sib lik   koeffitsiy en ti.

(7 .9 )  te n g la m a   R ittin g er  g ip o te z a sin i  ifo d a  qiladi.  B u  g ip o te z a g a  

k o ‘ra  q attiq   jis m n i  y a n ch ish   u ch u n   sarfla n g a n   ish  yangi  h o sil  boMgan 

y u z a g a  m u tan o sib d ir.

(7 .7 ) 

ten g la m a n in g   o ‘n g  to m o n d a g i  ikkala  tash k il  e tu v c h ila m i 

h iso b g a   o lish   z a ru r  boMgan  p a y td a   (m a y d a la n ish n in g   o ‘rtach a  d a ra ja la ri

uchun)  B ond  q u y id ag i tenglam ani  ta k lif etg a n :

A =  K2  Vrf3 

d l  = fC 1d 2’1

 

(7.10)

B ond 

te n g la m a sig a   asosan 

b itta 

boM akni 

yanchish 

u chun 

sarflangan  ish  u n in g   hajm i  va  h o sil  boM gan  y an g i  y u za  o ‘rtasid ag i 

o ‘rtacha g eo m etrik  q iy m atg a m utanosibdir.

(7.8) 

-   (7.10)  ten g lam alar  y o rd a m id a   m aydalash  ja ray o n i  uchun 

sarflangan  ishning  ab so ly u t  m iqdorini  an iq la sh   m um kin  em as,  chunki 

m utanosiblik  koeffitsiy e n tlari  (K b  a b  K2)  n in g   qiym atlari  nomaM umdir. 

Shu  sababdan  u shbu  ten g lam alar  m ay d a lash   jaray o n larin i  o 'z a ro  

solishtirish u c h u n   ishlatiladi.

Y anchish  m ash in alari  (yoki  te g irm o n lar)  ning  birorta  m aterialni 

m aydalash  u ch u n   s a r f  qiladigan  quvvati  tajrib a   yoMi  orqali  aniq lan ad i. 

B uning  uchun  b o sh q a  m aydalash  m a sh in asin in g   an a  shu  m aterialn i 

m aydalash  p ay tid ag i  olingan tajrib a n a tijalarid an  foydalaniladi.

A g ar  ishlab  tu rg an   teg irm o n n in g   ish  u n u m i  Q 2,  sarflangan  quv v ati 

N 2,  m aterialning  m a y d alan ish   darajasi 

d 6

 

/ 

d u

 

v a   ishlab  ch iq arish g a 

jo riy   q ilin ay o tg an   b o sh q a  te g irm o n n in g   ish   unum i  Q b  m ay d alan ish  

darajasi  df l d 4  boMsa,  u  h o latd a  oxirgi  te g irm o n n in g   s a rf  q ilad ig an  

q u v v ati  N]  R ittin g e r  gip o tezasig a  aso sa n   q u y id ag i  ten g lam a  bilan 

to p ilish i  m um kin:

N >= N ?

7

T

T

<7 Л1 >

Q l

 

« 6 1   '  “   ul 

62 

м2

Y u q o rid a  b ay o n   q ilin g an   g ip o teza lard an   foydalanish  m ay d alash  

jaray o n larin i  to ‘g ‘ri  tashkil  q ilish   v a   bu  ja ra y o n la rg a   s a r f   q ilin ad ig an  

energ iy alam i  ta x m in an  a n iq lash   im k o n iy atin i  beradi.

7.3.  M A Y D A L A S H   M A S H IN A L A R IN IN G  

P R IN S IP IA L   S X E M A L A R I

S an o atd a q a ttiq  jism la rn i  m aydalash  m a q sad id a turli  m ash in alar va 

te g irm o n lar  ishlatiladi.  M ay d alash   m a sh in a larin in g   prinsipial  sxem alari

7 .2 -rasm d a  b erilg an .  Y assi  qism li  y an c h ig ic h la m in g   ishlash  prinsipi 

q u y id ag ich a 

boMadi. 

Y assi 

q ism lar 

d av riy  

ravishda 

o ‘zaro 

y a q in lash g an d a  m aterial  ezish,  y o rish   v a   q ism an   yeyilish  prinsiplari 

aso sid a   m ay d ala n ad i.  K onusli  y an ch ish   m ash in a lari  bir-biriga  nisbatan 

e k ssen trik   h o latd a  ay la n ad ig an   ikkita  k o n u sla r  oraligM da  m aterialni 

sin ish ,  ezish  v a   q ism an   yeyilish  p rin sip lari  y o rd am id a  m ayd alash g a 

a so slan g an .  V alli  y an c h ig ic h la rd a   m aterial  bir-b irig a  qaram a-qarshi 

y o ‘n alg an   v a lla r  oraligM da  eziladi.  A g ar  v a lla r  b ir  xil  tezlik k a  eg a

b o ‘lsa,  m a te ria ln in g   y ey ilish i  h am   y u z   beradi.  S hnekli  y a n c h ish  

rra sh in a la rid a   m a terial  k esish   v a   q ism an   y e y ilish   prinsiplari  a so sid a 

m a y d a la n ish g a  

u ch ray d i. 

B o lg ‘ali 

y an c h ig ic h la rd a  

q attiq  

jis m  

b o lg ‘a la rn in g  z a rb asi v a  y e y ilish  t a ’sirid a  m aydalanadi.

S h arli  te g irm o n la r  m ateriallarn i  a so san   y u p q a   v a   o ‘ta   y u p q a 

m ay d alash   u c h u n   ishlatiladi.  B u n d ay   m a sh in a lar  ay lan u v ch i  yoki 

v ib ra tsiy a   q ilin a d ig a n   b arab an d an  

ib o rat  boMib, 

u lam in g   ichiga 

m ay d a lan ish i  lozim   boMgan  m aterial  y u b o rilad i;  m aterial  d o n alari  bir- 

biri  bilan  t o ‘q n a sh ib ,  z a rb a   v a  ish q alan ish   k u ch lari  aso sid a  m ay d alan ib  

ketadi.

7.2-rasm .  M a y d alash   m a sh in a larin in g  p rin sip ial  sxem alari: 

I-y a n c h is h   m ash in alari:  a -y a s s i  qism li;  b -k o n u sli;  d -v a lli;

e -s h n e k li;  f - b o lg ‘ali;

II-te g irm o n la r:  a-sharli;  b -v ib ra ts io n   sh arli;  d -d e z in te g ra to r; 

e -a e io d a s ta li:  f-p u rk o v ic h i  h-gM 'ldirakli;  i-m a te ria l;  2 -h a v o .

GM Idirakli  te g irm o n la r  m ay d a  y an ch ish   yoki  ay rim   m ate ria lla r 

(sham ot,  k v a rs,  lo y -tu p ro q   v a   h o k azo )  ni  d a g ‘al  y an ch ish   u ch u n  

ishlatiladi.  D a g ‘al  y a n c h ish   p ay tid a  m ay d alan ish d an   tashqari  z ich la n ish ,

y e y ilish  y u z  berad i  h a m d a  m ate ria lla m in g  b irgalikdagi  a ra lash m a si  hosil 

boMadi. 

D e ein teg rato rlar  v a   aero d astali 

te g irm o n la m in g  

ishlashi 

m a te rialg a  zarb a  berish  p rin sip ig a  a so slan g an .  P u rk o v ch i  teg irm o n la r 

e s a   m ateriallarn i  o ‘ta   y u p q a   m ay d alash   uchun  m oM jallangan.  B unday 

m ash in alarn in g   ishlash  prinsiplari  k atta  te z lik   bilan  h arak at  q ilay o tg an  

h a v o   o q im in in g   tark ib id ag i  q attiq   za rra ch a la m in g   b ir-b irig a  v a   kam era 

d e v o rla rig a  urilishi  v a  ishqalanishi o q ib a tid a  m ay d alan ish i y u z  beradi.

7.4.  M A Y D A L A S H   M A S H IN A L A R IN IN G  T U Z I L I S H I

B o lg ‘ali  y a n c h is h   m a s h in a s i.  B u  u sk u n a  (7 .3 -rasm )  zarba- 

m ark azd an   q o ch m a   kuchlari  aso sid a   ishlaydigan  yan ch ish   m ash in alari 

tu rig a  kiradi. 

Bu  m ash in an in g   ichki  qism i  esk irish g a  bardoshli 

m arg an etsli  poMat  plitalari  bilan  q o p lan g an   qobiq  (1)  val  (2 )  va  valga 

o ‘rnatiIgan  disk  (3)  dan  iborat.  D isk d a  p aleslar  (4)  y o rd a m id a   b o lg   alar 

(5) 

erkin  jo y lash tirilg an . 

B o lg ‘alar 

ham  

m arganetsli 

poMatdan 

tay y o rlan g an .  Q o b iq n in g   pastki  q ism id a   k o lo sn ik li  p an jara   (6)  bor. 

B o lg 'a la ri  boMgan  disk  40  m /s  tezlik   bilan  ay lanm a  h arak at  qiladi. 

M ash in ag a  tushgan  m aterial  b o Ig ‘ala rn in g   zarbasi  va  p litalarg a  urilish 

zarb asi  ta ’sirida  yanchiladi.  M ate ria l  k olosnikli  p a n jara   o rq a li  o ‘tish 

pay tid a  esa  q o ‘shim cha y ey ilish   va  ezilish g a  d uch  keladi.

B o lg ‘ali  y an ch ish   m ash in alari  y u q o ri  u n u m dorlikka  e g a   boMib, 

asosan  m o ‘rt  m ateriallarni  m ay d alash   uchun  ishlatiladi.  E skirishga 

ch idam li  boMgan  m ateriallarni  ish latilish ig a qaram asd an ,  y an ch ig ic h n in g  

ish  organlari  tezd a  y eyilib  k etad i,  ro to rin i  esa  d avriy  ra v ish d a 

b alan siro v k a qilib  turish  zarur  boMadi.

S h a r li  te g irm o n .  Sharli  teg irm o n  

m aydalovchi  jis m la r  (m etall 

y o k i 

kvarsdan 

tay y o rla n g an  

sh arlar) 

bilan 

qism an 

toM dirilgan 

b arab an d an  

iboratdir. 

B arab an n in g  

ay lan ish i 

p ay tid a 

ish q alan ish  

k u ch lari  ta ’sirid a  sh arlar  b arab an   b ilan   b irg a lik d a   harak at  qilib ,  m a ’lum  

b a lan d lik k a  koM arilgandan  so ‘ng  erk in   tushib,  m aterialni  z a rb a  kuchi  va 

y e y ilish   n atijasid a  m aydalaydi.  Sharli  teg irm o n lar  b ir  n e c h a   tu rg a 

boM inadi:  d iafrag m ali;  q u v u rli;  sterjen li  v a   hokazo.  7 .4 -ra sm d a   sharli 

d ia frag m a li  teg irm o n   sxem asi  k o ‘rsatilgan.  B unday  teg irm o n   yon 

to m o n d a n   q u y ilg an   q o p q o q la r  (1)  va  (7)  bilan  b erk itilg an   kalta 

silin d rsim o n   b a rab an d an   iboratdir.  B arab an   ichi  b o ‘sh  sa p fa la r  (9) 

y o rd a m id a   ay lan m a  harak at  qiladi.  Q o p q o q la m in g  

bittasi  butun 

k o ‘n d a la n g   k esim i  b o ‘y ic h a   d iafrag m ali  pan jara  (6)  b ilan   to ‘silg an  

boMadi.

5  

i  

4 

_________________________________________

7.3-rasm .  B o lg ‘ali y a n c h ish  m ashinasi:

1- q o b iq ; 2 - v a l;  3 -d is k ;  4—p a lesla r;  5 - b o lg ‘ach alar;  6 -k o lo sn ik li

panjara.

D ia fra g m a li  p an jara  m a terialn in g   k a tta   boM aklarini  v a  sh arlam i 

u sh lab   q o lish   u ch u n   x izm at  q iladi.  M ay d alan g an   m aterial  d ia frag m an in g  

to r  tirq ish lari  o rq ali  o ‘tib ,  rad ia l  q irra la r  (8 )  y o rd a m id a   y o ‘naltiru v ch i 

k o n u s  (1 0 )  g a   tu k ilad i,  s o ‘n g ra   ichi  b o ‘sh  sa p fa   o rq ali  m ash in a d an  

ta sh q a rig a  ch iq arilad i.

Y u p q a   m ay d alash   uchun  m o slan g a n   te g irm o n la r diam etri  25  dan  to 

150  m m   g a c h a   boMgan  poMat  sh arlar  b ilan   ta x m in a n   y arm ig ach a 

toM dirilgan  boMadi.  T eg irm o n d ag i  m ay d alash   ja ra y o n i  q u ru q   v a   hoM 

u su lla r  b ilan  

olib  b oriladi.  HoM  usu l  qoM lanilganda  h o sil  boMgan 

su sp e n z iy a  y u k  tu sh iru v ch i  sap fa  orqali  ta sh q a rig a  ch iq arilad i.

S harli  te g irm o n la m in g   m ay d alash   sam ara d o rlig i  v a  e n e rg iy a   sarfi 

m a y d alo v ch i jis m la m in g   ay lan ish   tezlig i,  ogMrligi v a  oM cham lariga,  hoM 

u su l  qoM lanilganda  esa  su sp e n z iy a n in g   k o n se n tra tsiy a sig a   h a m   bogMiq 

boMadi.

1,7 -q o p q o q la r;  2 - z irh li  plitalar;  3 -b a ra b a n n in g  q o b ig ‘i; 4 -q o p q o q li 

tuynuk;  5 -h a ra k a tlan u v c h i  gMIdirak;  6 -d ia fra g m a Ii  panjara;  8 -ra d ia l 

qirralar;  9—ichi  b o ‘sh  sapfalar;  1 0 - y o ‘naltiru v ch i  konus.

Sharli  teg irm o n lar  bir  q ato r  afz a llik la rg a   ega:  x ohlagan  m ate­

riallarni  m ay d alash   m um kin;  uzoq  d av o m   etg an   ish  rejim id a  doim iy 

m ay d alan ish   d arajasig a  erish ilad i;  m u stah k am lik   v a   x av fsizlik n i  ta ’m in 

etadi;  ishlatish  ju d a   qulay.  B unday  te g irm o n la r  kam ch ilik lard an   ham  

holi  em as:  oM cham lari  an c h a  katta;  fo y d ali  ish  k o effitsiy en ti  ancha 

kichik;  m ay d alo v ch i  jism la rn in g   y ey ilish i  n a tijasid a  m ay d alan g an  

m aterial  zarrach alari  ifloslanadi;  m a sh in alarn in g   ishlash  ja ra y o n id a  

shovqin  hosil  boMadi.

P u rk o v c h i  te g ir m o n .  7 .5 -rasm d a  q u v u rli  k am erag a  eg a  boMgan 

purkovchi  tegirm on  k o ‘rsatilgan.  T egirm on  ch eg aralan g an   q u v u r  (1)  dan 

tashkil  topib,  u n in g   pastki  q ism id a  siq ilg an   havo  beruvchi  konusli 

n aychalar  (6)  jo y la sh tirilg a n .  M ay d alan ish i  lozim   boMgan  m aterial 

teg irm o n g a  injektor  (5)  orqali  beriladi.  Q u v u rn in g   ichida  uyurm a  oqim  

hosil  boMadi.  U yurm ali  o q im n in g   ichida  boMgan  z a rra ch alam in g   k o ‘p 

m aro ta b a  o ‘zaro  u rilish i  n atijasid a   m a te ria ln in g   m aydalanishi  y u z  

beradi.  O q im n in g   tirsak   (2)  dan  o ‘tish id a   m ark azd an   qochm a  kuch 

m aydoni  hosil  boMadi,  bu  m ay d o n   y o rd a m id a   m ay d alan g an   m aterial 

saralanadi.  K atta  k in etik   energ iy ag a  eg a  boMgan  y irik   z arrach alar 

q u v u rn in g   tashqi  d ev o ri  to m o n ig a  intiladi  v a   h arak atn i 

davom  

ettirib 

q ay tad an   m aydalash  zo n asig a   tushadi.  M a y d a   zarrach alar  esa  havo 

oqim i  bilan  b irg a lik d a  q iy asim o n   to ‘siqli  p an jara   (3)  dan  oMib,  q u v u r (4) 

orqali  usku n ad an   ta sh q a rig a   ch iq arilad i.  B u  o q im   s o ‘ngra  siklon  va 

y en g il  filtrlarg a y u b o rilad i.

1 -c h e g a ra la n g a n   quvur;  2 - y u q o rig i tirsak ;  3 -q iy a s im o n  to ‘siqli  p an jara;

4 -m a y d a la n g a n   m ah su lo tn i  ch iq a ru v c h i  q u v u r;  5 -m a te ria l  b eruvchi 

in jek to r;  6 -siq iIg a n   h avo  b erib  tu ru v ch i  konusli  naychalar.

P u rk o v c h i  te g irm o n lard a   y u q o ri  d a ra ja d a   b ir  jin sli  boMgan 

m a y d a la n g a n   m a h su lo t  o lin ad i,  b iro q   u lar  k o ‘p  m iq d o rd ag i  siq ilg an  

h a v o n i  ish latilish i  sababli  k a tta   e n e rg iy a   sarfini  talab   qiladi.  Shu 

sa b ab d an   p u rk o v c h i  te g irm o n la r  fa q a t  q im m atb ah o   m ahsulotlarni  o ‘ta 

y u p q a  q ilib   m a y d a la sh d a   ishlatiladi.

D e z in te g ra to rla r va  d ism e m b ra to rla r. 

B unday  m ash in alar  m o ‘rt 

v a   y u m sh o q   m a te ria lla r  (o ltin g u g u rt,  tu z lar,  kaolin,  b o ‘y o q la r  va 

h o k a zo ) 

ni 

m ay d alash  

uchun 

ish latilad i. 

D ezin teg rato r  v a lla rg a  

o ‘rn atilib ,  q a ram a-q arsh i  ta m o n larg a  q a ra b   ay lan u v ch i  ikkita  d isk la rd an  

ib o rat  (7 .6 -rasm ).  D isk larg a  u larn in g   a y lan asi  b o ‘ylab  zarba  b e ru v ch i 

p aleslar  sh u n d a y   jo y la sh tirilg a n k i,  b irin ch i  d isk d ag i  p aleslar  qatori 

ikkinchi  d isk d a g i  ikkita  p a lesla r  q a to rin in g   o ‘rtasig a  kiradi.  M a rk azd an  

q o ch m a  k u c h la r  t a ’sirid a   d e z in te g ra to rg a   tu sh g an   m aterial  disk lar 

y o rd a m id a   m a sh in a n in g   ichki  q ism ig a   u lo q tirilib   tash lan ad i  v a  ay lan ib  

tu rg an   p a le sla rg a   ducli  keladi.  B u n d a y   h o latd a  m aterial  m ay d alan ib , 

p a le sla r  oraligM dagi  b o 'sh liq d a n   oMib,  te g irm o n n in g   pastki  q ism ig a 

tu sh ad i  v a   ta sh q a rig a   ch iq arilad i.  D isk la rn in g   ay lan ish   soni  m in u tig a 

1200  d an  2 2 0 0   g a c h a  boMadi.

1,2—disklar;  3 -z a rb a   b eru v ch i  paleslar;  4 -y u k lo v c h i  voronka;

5 ,7 -sh k iv la r;  6 ,8 -v a lla r.

M etall  boM akchalaridan  to z alash   m aq sad id a  m aterial  d ezin teg - 

rato rg a  berilish d an   o ld in   g 'a lv ir   v a   elektrom agnitli  sep arato rd an  

o ‘tkaziladi.  B un d ay   sh aro itd a  zarb a  b eru v ch i  paleslar  va  d isk lar  m etall 

parchalari  ta ’sirid a b u zilish d an   saqlanadi.

D ism em b rato rlard a  zarb ali  p a le sla rg a  eg a  b o ‘lgan  disk lard an   bittasi 

ay lan u v ch an   b o ‘ladi,  ikkinchisi  e sa   q o ‘z g ‘alm as  boMadi  v a  o ch ilad ig an  

q opqoqni  tashkil  etadi.  Ik k ala  m a sh in a la rn in g   ham   ishlash  prinsipi  bir 

xil,  biroq  d ism em b rato r  d e z in te g ra to rg a   nisb atan   ixcham roq  m ash in a 

hisoblanadi.  D ism em b rato rn in g   barab an i  turli  shakldagi  tesh ik lari 

boMgan  h alq asim o n   to ‘m in g   ic h id a   ay lanadi.  H alqasim on  to ‘rning 

vazifasi,  b irin ch id an   kerakli  oM cham ga  eg a   boMgan  zarrach alarn i  elash, 

ikkinchidan,  zarrach alarn i  to ‘rga  urilish i  ta ’sirid a  ularni  m ay d alash g a 

yo rd am   berish.

V ib r a ts iy a li  te g ir m o n la r .  B u n d ay   m ash in a lar k atta q attiq lik k a  ega 

boM magan  m ateriallarn i  o ‘ta  y u p q a   m ay d alash   uchun  ishlatiladi  (7.7- 

rasm ).  U shbu  g u ru h d ag i  m a sh in a la r  ichki  b o ‘shligM ning  70+ 8 0   % 

v ib ra tsiy a  q iluvchi  sharla r  b ilan   toM dirilgan  barab an d an   iborat  boMadi. 

B araban  m u v o z an atlan m a g an   val  y o rd a m id a   harak atg a  keltiriladi. 

M aterialn in g   m ay d a lan ish  ja ra y o n i  v ib ra tsiy a   q ilu v ch i  sh arlam in g  ja d a l 

harakati  v a   u larn in g   bir-birlari  b ilan   tez -te z  to ‘qn ash u v lari  o q ib atid a  yuz 

beradi.  V ib ratsiy a  ta ’sirini  te g irm o n   fu n d am en tig a  berilm asligi  uchun 

m ash in a n in g  qobigM  prujinali  su y a n c h iq q a  o ‘m a tilg an   boMadi.

V ib ratsiy ali  teg irm o n la r  d a v riy   y o k i  u zlu k siz  rejim d a  m ateriallarni 

quruq 

yo k i 

hoM 

usul 

b ilan  

m ay d alash d a  qoM laniladi. 

B unday 

m ash in alard an   z a rra ch a la m in g   oM cham lari  1+2  m m   dan   60  m km   gacha

v a   u n d a n   h am   k ic h ik ro q   b o 'lg a n   m ateria lla rn i  o ‘ta   y u p q a   m ay d alash d a 

fo y d a la n ish   sam a rali  h iso b lan ad i.

7 .7-rasm.  V ib ra tsiy ali  te g irm o n   sxem asi:

1 -q o b iq ;  2 -m a y d a lo v c h i jism la r;  3 -m u v o z a n a tla n m a g a n  val;

4—p ru jin ali su yanchiq.

7.5.  M A Y D A L A N IS H   M A S H IN A L A R IN I  H IS O B L A S H

M a y d alash  

m a sh in alarin i 

h iso b la sh n in g  

aso siy  

m aqsadi 

m a y d a la n g a n   z a rra c h a la m in g   o ‘lch am larin i,  ish  u n u m d o rlig in i  v a   talab 

q ilin a d ig a n   q u w a tn i  to p ish d a n   iboratdir.  H iso b lash   tartib i  u sk u n a n in g  

tu rig a   v a   u n in g   aso siy   k o ‘rsa tg ic h la rig a   bogMiq  boMadi.  M iso l  uchun 

sh a rli 

te g irm o n la m i 

h iso b la sh n i 

k o ‘rib 

ch iq am iz. 

E n g  

a w a lo , 

m ateria lla rn i  m a y d a la sh g a   x iz m a t  q ilad ig an   sh a rla m i  h ara k a tg a   k e ltirish  

u c h u n  z a ru r boM gan  q u v v a t (Nsh, V t) an iq lan ilad i:

N Sh =  G E s , 

(7.12)

bu  y e rd a ,  G   -   b erilg an   ish  u n u m d o rlig i,  kg/s;  Es  -   b erilgan  m aterialn i 

m a y d a la sh n in g  so lish tirm a  e n e rg iy asi, J/kg.

E s  n in g   q iy m ati  m a teria l  y u z a sin in g   u sk u n ag a  k irish d ag i  v a   undan 

c h iq ish d a g i  so lish tirm a   m a y d o n la ri  q iy m atla ri  (G ‘Sb  v a   G 4» )   g a   bogMiq 

boMadi,  y a ’ni  E S= / ( G ‘S).  E s  n in g   so n   q iy m ati  m a te ria ln in g   tu rig a 

bogMiq boMib,  m a x su s a d a b iy o tla rd a   k eltirilg a n  boMadi.

S harli 

te g irm o n d a n  

ch iq a y o tg a n  

m a y d alan g an  

m a terialn in g  

so lish tirm a  y u z a si  (G ‘so, m 2/m 3)  q u y id ag i  te n g la m a  b ilan   aniqlaniladi:

( 7 1 3 )

bu  y erd a,  d nora- R ( d nom)= 0 ,0 5   sh artig a  ja v o b   b e rad ig an   z a rrach an in g  

n o m in al oM cham i,  m.

S harli  te g irm o n la r  u c h u n   z a rra c h a la r  m a ssalarin in g   oM cham lar 

b o ‘y ic h a   ta rq a lish   fu n k siy asin i  q u y id ag i  so d d ala sh tirilg an   ten g lam a

orqali topish mumkin:

R = e x p f - j^ | , 

(7.14)

\  

M

flil J

bu y erd a , d -  zarra ch a n in g  0 b ilan  d^m  o ‘rta sid a  o ‘zg arad ig an  oMchami.

T e g irm o n n i 

ta n lash  

p a y tid a  

e le k tro d v ig ateln in g  

q uvvati 

q u y id a g ich a topiladi:

N *  =  ( 1 ,3 + 1 ,5 )  N *  

(7 .1 5 )

M ay d alo v ch i  jis m la r  ( y a ’ni  sh arlar)  ning  m assasi  q u y id ag i 

te n g la m a  b o 'y ic h a  hisoblaniladi:

m sh =  qmR2 L p teh 

(7.16)

bu  y erd a,  cp  -   barab an n in g   to ‘ldirish  ko effitsiy en ti;  R  -   b arab a n n in g  

ichki  radiusi,  m ;  L  -   b a rab an n in g   u zu n lig i;  p ^ -   to 'k ilg a n   h o latd ag i 

sh a rla m in g   zich lig i,  k g /m 3  (poMat  sh a rla r  u c h u n  

Ptui  =  4 1 0 0   kg/m   , 

k eram ik   sh arlar uchun esa   рш =   1260 k g /m 3).

S h a m in g   diam etri  (d m,  m )  u n in g   k in e tik   en erg iy asin in g   eng  k atta 

oM chamli  m aterial  boMagini  (dbmax)  y e m irish   uchun  k erak   boMgan 

en e rg iy a g a  ten g lik  sh a rtig a k o ‘ra an iq lan ilad i:

d- 4

' ^

k

d ‘~ ’

 

(7-i7)

bu  y erd a,  рш  -   sh ar  m a teriallarin in g   zich lig i  (poMat  uchun  рш= 7800 

kg /m 3,  k eram ik a  uchun 

рш  =   2 4 4 0   k g /m 3); 

W<«  -   sh a m in g   tu sh ish  

tezlig i,  m /s.

S h a m in g  tu sh ish  tezligi  q u y id ag i te n g la m a  orqali topiladi:

^ = \ 6 g [ R k(2 n )-R l(2 n f] 

(7.18)

bu  y erd a, 

R K  -   b a rab an g a  so lin g a n   sh a rla r  q atlam in in g   e n g   kichik 

radiusi,  m;  g  -   erkin  tu sh ish   te zlan ish i  (g=9,81  m /s2);  n  -   b arab an n in g  

ay lan ish   chastotasi,  s '1

H iso b lash   natijalarig a  a so slan ib ,  k erak li  sh am in g   stan d art  d iam etri 

to p ilad i.  B unday  m aqsad  u c h u n   stan d art  sh ar  d iam etrin in g   quydagi 

q a to rid a n   foyd alan ish   kerak  (m m   h iso b id a ):  15;  20;  25;  30;  4 0 ;  50;  60; 

70;  80;  90;  100;  110;  125.  H iso b lan g an   d iam etrg a  en g   y aq in   m aksim al 

oM cham ga ega  boMgan  sta n d art sh a r tan lab  olinadi.

T e g irm o n  

d v ig ate lin in g  

q u v v a ti 

q u yidagi 

te n g la m a  

bilan 

hisoblanadi:

( 7 л 9 )

о0/7.„

bu  y e rd a ,  p,yU  -   sh arla r  v a   m a te ria ln in g   b irg a lik d a   to ‘k ilg an   h o latidagi 

zich lig i;  k g /m 3;  T]m  -   m ex an ik   o ‘tk a z ish n in g   foydali  ish  k o effitsiy en ti

0lm= 0,9); 

KN  -   b ara b a n g a   y u k lan g an   sh a rla r  qatlam i  q u w a tin in g  

k o effitsiy en ti;  R  -  b a ra b a n n in g  ichki rad iu si, m.

KN  n in g  q iy m ati  q u y id ag i te n g la m a  y o rd a m id a  topiladi:

K

n

=

- ^

t

7 - .  

(7 .2 0 )

P

tui

R  Ц

P

tyu

 ni  an iq la sh   u c h u n  q u y id ag i te n g lam ad a n  fo y dalaniladi:

=   *

w

  +   1 , 1 5 (

i

- £ ™ V ,  

(7 .2 1 )

Ptjii 

. 

.  ...

I  

Put  J

bu  y erd a, 

-  to ‘k ilg an   h o latd ag i  m aterialn in g  zichligi,  k g/m 3

(7.21) 

te n g la m a d a g i  1,15  g a  te n g   b o 'lg a n   koefTitsiyent  sh a rla r 

oraligM dagi  b o 's h liq n in g   15  foizida  m ay d alan g an   m aterial  borligini 

bildiradi.

T a y a n c h   s o ‘z  v a   i b o r a l a r

M ay d alash ,  ezish ,  y o rish ,  y ey ilish ,  zarb a   berish,  y irik   y an ch ish , 

o 'rta c h a   y a n c h ish ,  m a y d a   y an ch ish ,  y u p q a   m aydalash,  o ‘ta   y u p q a  

m ay d alash ,  boM aklarning  a niqlovchi  oM chami,  R e b in d e r  ten g lam asi, 

K ik -K irp ich ev n in g   y a n c h ish   g ip o te zasi,  R ittin g er  g ipotezasi,  B ond 

ten g lam asi,  y a ssi  q ism li  y a n ch ish   m ash in alari,  konusli  y an ch ish  

m ash in alari,  v alli  y a n c h ish   m ashinalari,  shnekli  y an c h ish   m ash in alari, 

b o lg 'a li  y an ch ish   m a sh in alari,  sharli  teg irm o n lar,  v ib ratsio n   sharli 

teg irm o n lar, 

d e z in te g ra to rla r, 

aero d astali 

teg irm o n lar, 

gM ldirakli 

te g irm o n lar,  d ism e m b ra to rla r,  m ay d a lash   m ash in alarin i  h isoblash.

M u s ta q il  is h la s h   u c h u n   s a v o lla r

7.1.  Q attiq   m a teriallarn i  m ay d a lash n in g   m o h iy ati  v a   am aliy  

ah a m iy ati n im a d a n   iborat?

7.2.  Q attiq  m a te ria lla rn i  m ay d alash  ja ra y o n i  n ech a turga boM inadi?

7.3.  A ra la sh m a d a g i  boM aklarning  o 'rta c h a   an iq lo v ch i  oM chami 

q a y si te n g la m a  o rq ali to p ilad i?

7.4.  M a te ria ln in g   y a n c h ilish i  p ay tid ag i  sarflan g an   ish n in g   h ajm i 

q ay si  te n g la m a  y o rd a m id a  an iq lan a d i?

7.5. 

Y a n c h ish  

ja ra y o n i 

u c h u n  

ta v siy a  

q ilin g an  

R e b in d e r 

ten g la m a sin i  q a n d a y   ifo d a  qilish  m u m k in ?

7.6.  M a te riallarn i  y an c h ish   u ch u n   ishlab  ch iq ilg an   K ik -K irp ich ev  

v a  R ittin g e r g ip o tezala ri  o 'rta s id a   q an d ay   farq  bor?

7.7.  M a y d a la sh   m a sh in a la rin in g   n e c h a   xil  p rin sip ial  sx e m a la ri 

m av ju d ?

7.8.  B o lg 'a li  y an c h ish   m ash in asin in g   ishlash  prinsipi  nim aga 

aso slan g an ?

7.9.  Sharli  te g irm o n la m in g   ichki  b o ‘sh lig ‘i  q an aq a  oMchamli 

sh arlar bilan toM diriladi?

7.10.  P urkovchi  teg irm o n la rd an   qanday  m ah su lo tlarn i  oMa  y u p q a 

m ay d alash d a foydalaniladi?

7.11.  V ibratsiyali 

te g irm o n lam in g   ishlash 

prinsipini 

qanday 

tu sh u n tirish   m um kin?

7.12.  D ezin teg rato rlar  v a  dism em b ra to rlar  o 'rta s id a   q anday  farq

bor?

7.1 3 .Sharli  teg irm o n larn i 

hisoblash 

q a n d ay   ta rtib d a  am alga 

oshiriladi?

V I I I  b o b .