Ma’ruza 2: Chang va gaz omillari bo‘yicha karyer atmosferasini mo‘‘tadillash usullari. Reja

---

Ma’ruza - 2: 
Chang va gaz omillari bo‘yicha karyer atmosferasini mo‘‘tadillash usullari. 
 
Reja: 
1. Karyer atmosferasini chang va gaz omillari bo‘yicha me’yorlash. 
2. Texnika va texnologiyani o‘zgartirish yo‘li bilan Karyer atmosferasini 
yaxshilash. 

Karyer atmosferasini chang va gaz omillari bo‘yicha me’yorlash. 
Karyerlar havosini chang va gazlardan buzulishi har xil manbalardan bo‘lganligi 
uchun, har xil me’yorlash usullarini qo‘llashni chang va gaz omillari bo‘yicha 
ishlashini talab qiladi. 
Havoning changini kamaytirish uchun changni ushlab qolish va changni 
so‘ndirish usullari qo‘llanilsa, gazni kamaytirish uchun esa zararli gazlarni 
neytralizatsiyasi olib boriladi. 
Karyerlarda bir vaqtni o‘zida havodagi chang va gazlarni kamaytirish ham 
chang va gaz omillar texnikasi va texnalogiyasini qo‘llash yordamida bo‘lishi 
mumkin, xuddi shuningdek Shamollatishni jadallatish yo‘li bilan olib boriladi. 
SHuni ham aytish mumkinki, lahm bo‘shlig‘idan zararlilarni chiqazish 
Shamollatishni jadallashtirish tufayli Karyerdan zararlilarni tezda chiqarishni 
oshishiga olib kelsa, bu o‘z navbatida atrof muhitni qo‘riqlashni buzilishi bilan 
bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Karyerlarni havosini me’yorlashni majmua vositasini chang va gaz omillari 
bo‘yicha tanlashni chang va gaz ajralishi manbaini yaqindan ularni samarali 
xarakteristikasi bilan qattiq bog‘liq holda, xuddi shuningdek, tabiiy Shamollatishda 
tanlanadi. 
Karyerda changni ushlab qolish degani, bu chang bo‘lgan erda changlangan 
havoni tozalagich bilan tozalashdan iboratdir. Havoning changini ushlab 
qoluvchisi, bu changni ushlab qolish eping‘ichi, chang apparatlari va havo 
yuruvchilardan tashkil topgan bo‘lib, Shamollatgichlar va mo‘rilar qo‘llaniladi. 
Changlangan havoni tozalash uchun, chang bo‘lgan erda mahalliy yoping‘ich 
foydalaniladi. Ularni tuzilishi chang chiqish yo‘nalishiga, chang hosil bo‘lish 
joyiga, chang havo oqimining harakat tezligiga bog‘liq. 
Changni ajratish eridagi yoping‘ich to‘liq yoki xususiy bo‘lishi mumkin. 
To‘liq yoping‘ich takomillashgan va samaralidir, lekin u Karyer sharoitida 
umuman qo‘llanilmaydi. Karyerlarda keng tarqalgani bu to‘liq bo‘lmagan yoki 
xususiy yoping‘ichlarni tuzilishi va erli so‘rilishlardan iborat. Ularga qopqoq, 
soyabon bort va yoriq so‘rg‘ichlari, so‘rish panellari kiradi. 
Yoping‘ichda sun’iy havo oqimini hosil qilish kerak, bu tozalash tartibida 
o‘ralgan muhitda havo harakati Karyer atmosferasida changni tarqalib ketishini 
qaytaradi. 
Yoping‘ichdan so‘rib olinayotgan havoni qiymati, uni berkitilganligiga, 
mustahkamlanmaganlik maydoni va so‘rib olish tartibi havo oqimi yo‘nalishi 
etarligiga bog‘liq, yoping‘ichni ko‘rishda berkitilmagan erlarni kamaytirishga va 

---

uni germitizatsiyaligini oshirishga harakat qilish kerak. YOping‘ichdan tortishdan 
hosil bo‘lgan havo dipressiyasini quydagi formuladan aniqlash mumkin.