O’zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali
Download 1.03 Mb. Pdf ko'rish
|
oliy matematikadan misol va masalalar toplami algebra va analitik geometriya limit uzluksizlik hosila integral. 1 qism.
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yaxshiboyev M.U., Narzullayev U.X., Muxiddinov S. R., Xasanov X.A. OLIY MATEMATIKADAN MISOL VA MASALALAR TO’PLAMI
- S A M A R Q A N D – 2012 2
- 1-amaliy mashg’ulot.
- 3-amaliy mashg’ulot.
- 5-amaliy mashg’ulot.
- 9-amaliy mashg’ulot.
- 12- amaliy mashg’ulot.
- 15- amaliy mashg’ulot.
- 18-amaliy mashg’ulot.
- 23-amaliy mashg’ulot.
- 1-amaliy mashg’ulot. 2-, 3-, n TARTIBLI DETERMINANTLAR. HISOBLASH USULLARI 1.
- Mustaqil yechish uchun misollar va masalalarning javoblari 1.
1 O’ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI Yaxshiboyev M.U., Narzullayev U.X., Muxiddinov S. R., Xasanov X.A. OLIY MATEMATIKADAN MISOL VA MASALALAR TO’PLAMI ALGEBRA VA ANALITIK GEOMETRIYA, LIMIT, UZLUKSIZLIK, HOSILA, INTEGRAL 1 - QISM S A M A R Q A N D – 2012 2 O’ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI Yaxshiboyev M.U., Narzullayev U.X., Muxiddinov S. R., Xasanov X.A. OLIY MATEMATIKADAN MISOL VA MASALALAR TO’PLAMI ALGEBRA VA ANALITIK GEOMETRIYA, LIMIT, UZLUKSIZLIK, HOSILA, INTEGRAL 1 - QISM 5521900 – «Informatika va axborot texnologiyalari», 5522200 – “Telekommunikatsiya”, 5140900 – “Kasb ta’limi (Informatika va axborot texnologiyalari)”, 5811100 - «Korxonalar servisi» (edektron va komp’yuter texnikasi) bakalavriat yo’nalishlari uchun o’quv–uslubiy qo’llanma TATU Samarqand filiali o’quv–uslubiy Kengashining 2011 yil 31 may qarori bilan (9- bayonnoma) nashrga tavsiya etilgan SAMARQAND – 2012 3 M.U.Yaxshiboyev, U.X.Narzullayev, S.R.Muxiddinov, X.A.Xasanov Oliy matematikadan misol va masalalar to’plami: algebra va analitik geometriya, limit, uzluksizlik, hosila, integral. 1 - qism Samarqand: SamDU nashri, 2012, –116 bet. O’quv–uslubiy qo’llanmada ikkinchi, uchinchi va yuqori tartibli determinatlar, matritsa, chiziqli tenglamalar sistemasi, vektorlar, tekislik va fazodagi to’g’ri burchakli Dekart koordinatalar sistemasi, vektorlarning vektor va aralash ko`paytmalari, tekislikda to’g’ri chiziq, ikkinchi tartibli chiziqlar, fazoda tekislik va to’g’ri chiziq, sirtlar, kompleks sonlar, to’plam, to’plamlar ustida amallar, haqiqiy sonlar, sonlar ketma-ketligi va uning limiti, funksiyaning limit, funksiyaning uzluksizligi, funksiyaning hosilasi va differensiali, funksiyaning yuqori tartibli hosilasi va differensiali, Lopital qoidalari va Teylor formulasi, funksiyani to’liq tekshirish, aniqmas, aniq va xosmas integrallar hamda ularning tadbiqlari. Taqrizchilar: A. G’aziev, SamDU matematik analiz kafedrasi professori, B. Tursunqulov, TATU Samarqand filiali dotsenti TATU Samarqand filiali, 2012 4 MUNDARIJA So’z boshi…………………………………………………………………………...6 1-amaliy mashg’ulot. 2-, 3-, n tartibli determinantlar. Hisoblash usullari…….....7 2-amaliy mashg’ulot. Matritsalar va ular ustida amallar. Teskari matritsa, matritsaning rangi………………………………………………………………..…..11 3-amaliy mashg’ulot. Chiziqli algebraik tenglamalar sistemani yechishda Kramer, matrisa va Gauss usullari…………………………………………………………….19 4-amaliy mashg’ulot. Vektorlar va ular ustida chiziqli amallar. Vektorlarning skalyar, vektor va aralash ko’paytmalari....................................................................22 5-amaliy mashg’ulot. Tekislikda to’g’ri chiziqlar.....................................................29 6-amaliy mashg’ulot. Ikkinchi tartibli chiziqlar.......................................................33 7-amaliy mashg’ulot. Tekislik va fozada to’gri chiziq.............................................39 8-amaliy mashg’ulot. Ikkinchi tartibli sirtlar……………………………………..45 9-amaliy mashg’ulot. Kompleks sonlar……………………………………..…..46 10- amaliy mashg’ulot. Sonlar ketma-ketligi va uning limiti………………….....54 11- amaliy mashg’ulot. Funksiyaning limiti…………………………………...….57 12- amaliy mashg’ulot. Funksiyaning uzluksizligi…………………………..……63 13- amaliy mashg’ulot. Funksiyaning hosilasi va differensiali…………………....69 14- amaliy mashg’ulot. Funksiyaning yuqori tartibli hosilasi va differensiali……79 15- amaliy mashg’ulot. Funksiyani hosila yordamida tekshirish…………………..83 16- amaliy mashg’ulot. Lopital qoidalari. Teylor formulasi……………………....89 17- amaliy mashg’ulot. Boshlang’ich funksiya va aniqmas integral……………….91 18-amaliy mashg’ulot. Integrallarni hisoblashda o’zgaruvchilarni almashtirish va bo’laklab integrallash……………………………………………………………..…95 19-amaliy mashg’ulot. Rasional funksiyalarni integrallash......................................98 20-amaliy mashg’ulot. Tarkibida trigonometrik funksiyalar qatnashgan ifodalarni integrallash……………………………………………………………………….…101 21-amaliy mashg’ulot. Ba’zi irrasional ifodalarni integrallash...............................106 22-amaliy mashg’ulot. Aniq integralni hisoblash. nyuton-leybnis formulasi…….109 5 23-amaliy mashg’ulot. Chegaralari cheksiz xosmas integrallar………………….112 24-amaliy mashg’ulot. Chegaralanmagan funksiyaning xosmas integrallari……..114 Adabiyotlar………………………………………………………………………..117 6 SO’Z BOSHI Ilm-fan jadal taraqqiy etayotgan, zamonaviy axborot-kommunikatsiya tizimlari vositalari keng joriy etilgan jamiyatda turli fan sohalarida bilimlarning tez yangilanib borishi, ta’lim oluvchilar oldiga ularni jadal egallash bilan bir qatorda, muntazam va mustaqil ravishda bilim izlash vazifasini qo’ymoqda. Hozirgi vaqtda oliy matematika fani, texnika va iqtisodning turli –tuman masalalarini hal qilishda keng qo’llanilmoqda. Talabalar o’quv adabiyotni mustaqil o’rganish va undan foydalana bilish malakalarini hosil qilish, mantiqiy fikrlashni o’stirish va matematikaviy madaniyatning umumiy saviyasini ko’tarish; tatbiqiy masalalarni matematikaviy tomondan tekshirish malakalarini hosil qilish kabilar talab qilinadi. Uslubiy qo‘llanma bakalavriatning 5521900 – «Informatika va axborot texnologiyasi», 5522200 – “Telekommunikasiya”, 5140900 – “Kasb ta’lim (Informatika va axborot texnologiyalari)”, 5811100 - «Korxonalar servisi» (edektron va komp’yuter texnikasi) ta’lim yo‘nalishlari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, u amaldagi davlat ta’lim standartlari va «Oliy matematika» fani namunaviy dasturiga asosan tuzildi. O’quv–uslubiy ko’llanma ikkinchi, uchinchi va yuqori tartibli determinantlar, matritsa, chiziqli tenglamalar sistemasi, vektorlar, chiziqli fazo, fundamental yechimlar sistemasi, tekislik va fazodagi to’g’ri burchkli Dekart koordinatalar sistemasi, vektorlarning skalyar, vektor va aralash ko`paytmalari, tekislikda to’g’ri chiziq, ikkinchi tartibli chiziqlar, fazoda tekislik va to’g’ri chiziq, sirtlar, kompleks sonlar, to’plam, to’plamlar ustida amallar, haqiqiy sonlar, sonlar ketma-ketligi va uning limiti, funksiyaning limit, funksiyaning uzluksizligi, funksiyaning hosilasi va differensiali, funksiyaning yuqori tartibli hosilasi va differensiali, Lopital qoidalari va Teylor formulasi, funksiyani to’liq tekshirish, aniqmas, aniq va xosmas integrallar hamda ularning tadbiqlari mavzularini o’z ichiga olgan. 7 1-amaliy mashg’ulot. 2-, 3-, n TARTIBLI DETERMINANTLAR. HISOBLASH USULLARI 1. Determinantlarni hisoblang: 8 5 5 3 ) a ; cd bd ac ab b) ; cos cos sin sin ) c ; b og a og d a b 1 1 ) ; sin cos 1 1 sin cos ) i i e ; bi a di c di c bi a f ) . 2. Determinantlarni hisoblang: 6 3 1 0 2 3 4 5 1 ) a ; 0 2 2 2 0 2 2 2 0 ) b ; 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ) c ; b a c a c b c b a d ) ; 0 0 0 0 ) e d c b a e ; 1 cos sin 1 cos sin 1 cos sin ) f ; 1 1 1 0 1 0 1 ) i i i i g ; ) 2 3 2 1 ( 1 1 1 ) 2 2 2 i h ; ) 3 4 sin 3 4 cos ( 1 1 1 1 1 ) 2 2 i i . 3. Determinantlarni yoymasdan turib, quyidagi ayniyatlarni isbotlang: ) )( )( ( 1 1 1 ) b c a c a b ab c ca b bc a a ; ) )( )( )( ( 1 1 1 ) 3 3 3 2 2 2 b c a c a b bc ac ab c b a c b a b ; 8 2 2 2 1 1 1 1 1 1 ) c c b b a a ab c ca b bc a c ; 2 2 2 3 3 3 1 1 1 ) ( 1 1 1 ) c c b b a a c b a c c b b a a d . 4. x x x x x x a 2 2 1 3 2 1 2 1 3 2 1 5 ) determinantning x 4 va x 3 ni saqlovchi hadlarni toping. x x x x b 1 3 5 2 1 3 2 3 1 3 2 1 ) , determinantning x 4 , x 3 va x 2 ni saqlovchi hadlarni toping. 5. d c b a a 3 2 1 1 2 3 1 2 2 1 1 1 ) determinantni 4-ustun elementlari bo’yicha yoying; 0 1 1 1 0 1 1 1 0 1 1 1 ) d c b a b determinantni 1-ustun elementlari bo’yicha yoying; 2 1 1 2 1 2 1 2 2 1 2 1 ) d c b a c determinantni 3-satr elementlari bo’yicha yoying. 6. Determinantni uni yoymasdan turib hisoblang: 9 1 2 2 2 1 1 1 b a a c c b b a c a c b c b a . 7. Determinantning xossalaridan foydalanib (satr va ustun bo’yicha yoyishni ham hisobga olganda) ayniyatlarni isbotlang: 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 ) ( 2 ) ( ) ( ) ( ) c b a abc a c b b a c b a c c b a a ; ) )( )( )( )( )( ( ) )( )( )( ( 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ) y c y b y a x c x b x a y x c b c a b a y c x c y b x b y a x a b ; ; cos cos ) 1 ( ) cos 1 ( ) cos 1 ( ) cos 1 ( cos ) 1 ( ) cos 1 ( ) cos 1 ( ) cos 1 ( cos ) 1 ( ) 2 2 2 2 2 2 2 c c cb ca bc b b ba ac ab a a c 2 2 2 2 2 ) ( ) d c b a a b c d b a d c c d a b d c b a d ; d ac bc ab c b a d c b a c b a e 2 2 2 2 0 1 1 1 0 1 1 1 0 ) 2 2 2 . 8. Determinantlarni hisoblang: 10 3 1 2 5 3 2 1 2 2 1 3 1 5 7 2 1 ) a ; 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1 ) b ; 0 1 1 1 1 0 1 1 1 1 0 1 1 1 1 0 ) c ; 4 2 3 1 6 1 2 4 3 0 1 2 5 2 1 3 ) d ; 13 6 7 9 11 1 2 4 4 3 1 1 3 8 6 10 ) e ; 3 2 4 2 4 1 2 3 2 3 4 3 1 3 3 1 ) f ; 1 2 3 4 2 1 4 3 3 4 1 2 4 3 2 1 ) g ; 5 8 6 3 9 6 9 5 6 4 3 2 2 9 7 4 ) h ; 4 3 4 4 3 3 1 3 4 1 2 2 4 3 2 1 ) i ; 1 0 0 8 17 0 1 0 17 25 0 0 1 2 8 0 0 0 7 4 0 0 0 3 2 ) j ; 1 8 0 6 7 5 4 2 2 3 2 3 4 3 13 1 0 1 4 8 1 3 3 1 5 ) k ; 2 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1 5 1 1 1 1 1 6 ) e ; 9. Laplas teoremasidan foydalanib, quyidagi determinantlarni hisoblang: a) 1 6 5 4 9 5 4 3 7 4 3 2 1 0 0 1 ; b) 0 4 3 0 5 201 183 6 0 3 2 0 4 79 62 5 ; c) 2 1 4 5 0 2 1 3 0 7 0 2 2 5 1 3 ; d) 0 6 4 5 7 0 0 0 0 1 0 4 0 3 5 0 2 0 0 3 5 8 6 7 9 ; e) 1 2 0 0 0 2 1 2 0 0 3 2 1 2 0 4 3 2 1 2 5 4 3 2 1 ; f) 3 0 4 0 3 0 4 0 3 0 4 0 3 0 2 0 3 0 2 0 3 0 2 0 1 ; 10. Quyidagi determinantlarni avval almashtirishlar bajarib soddalashtiring, so’ng Laplas teoremasidan foydalanib hisoblang: 11 a) 4 7 7 11 5 9 5 8 1 1 1 2 1 1 1 3 ; b) 6 8 6 8 7 9 7 9 6 8 6 8 7 9 7 9 ; c) 6 4 3 2 8 6 4 3 9 6 6 4 12 9 8 6 ; d) 416 417 416 417 418 419 418 419 106 295 157 344 137 162 186 213 ; e) 9 3 6 2 1 6 2 4 5 2 3 1 2 2 1 6 1 4 9 7 4 1 3 10 8 ; Mustaqil yechish uchun misollar va masalalarning javoblari 1. a) -1; b) 0; s) sin( - ); d) 0; e) 0; f) a 2 + b 2 + c 2 + d 2. 2. a) -50; b) 16; с) 0; в) 3abc -a 3 - b 3 - с 3 ; e) 0; f) sin( - ) + sin( - ) + sin( - ); g) –2; h) 0; i) 3i 3 . 4. a) 10 x 4 , - 2x 2 , - 3x 3 ; b) x 4 , -x 3 , -32x 2 Download 1.03 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling