O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

Islom Karimov
 
 
Asosiysi,  ayni  paytda  ham  ana  shunday  ajdodlarimizning  boy  ma’naviy 
merosi  jahon  olimlari,  xalqaro  jamoatchilikni  o’ziga  maftun  etib  kelmoqda. 
Samarqand shahrida o’tkazilgan xalqaro ilmiy konferentsiya yuqoridagi fikrni yana 
bir bor isbotladi.  
Anjumanda  yurtimiz  va  xorijlik  olimlar  SHarq  mutafakkirlari  ilmiy 
faoliyatiga  bag’ishlangan  ma’ruzalar  qildilar.  Anjuman  ishtirokchilari  aniq  va 
tabiiy  fanlar  sohasida  faoliyat  yuritgan  O’rta  asrlar  SHarq  allomalari  va 
mutafakkirlarining  ilmiy,  tarixiy  va  falsafiy  merosi,  ularning  astronomiya, 
matematika,  geografiya,  geodeziya,  tibbiyot,  farmakologiya,  kimyo,  mineralogiya 
kabi  zamonaviy  ilm–fan  shakllanishi  va  rivojlanishiga  qo’shgan  ulkan  hissasiga 
oid masalalarni muhokama qilib, fikr va tajriba almashdilar. 
“O’rta  asrlar  SHarq  olimlarining  aniq  fanlar  sohasida  erishgan  buyuk 
yutuqlari,  ularning  zamonaviy  fanlarni  shakllantirish  va  rivojlantirishga  qo’shgan 
hissalari”  (astronomiya,  matematika,  geografiya,  geodeziya);  “Tabiiy  fanlar 
rivojiga  alohida  hissa  qo’shgan  olimlarning  ilmiy 
merosi”  (tibbiyot, 
farmakologiya,  kimyo,  mineralogiya);  “Olimlar  va  mutafakkirlarning  tarixiy  va 
falsafiy  merosi”,  “Tilshunoslik  va  adabiyot  sohasi  olimlari  va  mutafakkirlarining 
ilmiy merosi” yo’nalishlarida anjuman ish olib bordi. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov buyuk ajdodlarimizning 
ma’naviy  merosini  har  tomonlama  o’rganish  zaruriyatini,  ularning  milliy 
madaniyatimiz  va  jahon  tsivilizatsiyasi  rivojidagi  rolini  bir  necha  bor  ta’kidlagan 

 
74 
edi.  Negaki,  aynan  an’analar  davomiyligi  o’sib  kelayotgan  yosh  avlodda  milliy 
o’zlik  –  vatanparvarlik  hissi,  mehnatsevarlik,  uning  ma’naviy  va  axloqiy 
xislatlarini tarbiyalash va shakllantirishning asosi bo’lib xizmat qiladi. 
Bugungi kunda odamzotning ilm–fan va zamonaviy texnologiyalar borasida 
erishayotgan ulkan yutuqlarini ko’z oldimizga keltirar ekanmiz, beixtiyor ana shu 
buyuk  mutafakkirlarimiz  misolida  bunday  yuksak  marralarga  erishishda  o’zbek 
xalqining ham munosib hissasi borligidan qalbimiz iftixorga to’ladi. 
CHunki  vatandoshlarimiz  milliy  o’zlik  tushunchasini  o’z  millatining 
ma’naviy  o’zligi,  xalqining  urf–odatlari  va  an’analari,  O’zbekistonning  milliy 
mustaqilligi,  o’z  xalqining  boy  va  mazmunli  tarixi,  ajdodlarining  buyuk  merosi 
kabi tushunchalar bilan bog’laydilar. 
Islom  konferentsiyasi  tashkiloti  tarkibidagi  tuzilma  –  Ta’lim,  fan  va  madaniyat 
masalalari  bo’yicha  xalqaro  islom  tashkiloti  (ISESCO)  Toshkentni  2007  yilda  Islom 
madaniyati  poytaxti  deb  e’lon  qilishi  ajdodlarimizning  islom  madaniyati  rivojiga 
qo’shgan  beqiyos  hissasining,  O’zbekistonning  ilmiy  madaniy  yodgorliklarni, 
muqaddas qadamjolarni tiklash va obodonlashtirish, buyuk allomalar qoldirgan merosni 
asrab–avaylash va targ’ib etish yo’lidagi sa’y–harakatlarining xalqaro miqyosdagi yana 
bir e’tirofi bo’ldi.  
Xorijlik  olimlarning  bugungi  kunda  ham  tariximiz,  boy  madaniy–ma’naviy 
merosimizni  o’rganiishga  qiziqishi  ortib  bormoqda.  Ayniqsa  mustaqillik  yillarida  bu 
borada  shakllangan  shart–sharoitlar  bunga  keng  imkoniyatlar  yaratmoqda.  Buning 
evaziga  hamkorlikda  olib  borilayotgan  keng  ko’lamli  ilmiy–tadqiqotlar  o’z  navbatida 
o’tmishda  yaratilgan  insoniyat  tafakkuri  xazinasi  bo’lgan  ilmiy  merosning  avlodlar  va 
zamondoshlarimiz  uchun   xizmat  qilishiga  olib  kelmoqda  va  tsivilizatsiyalarning 
uyg’unligini ta’minlamoqda. 
Prezidentimiz  o’z  nutqida  yurtimiz  tarixi,  buyuk  alloma  va  mutafakkirlar 
ilmiy   merosini  o’rganishda  o’ziga  xos  hissa  qo’shayotgan  10ga  yaqin  xorijlik 
olimlar ilmiy faoliyatini hurmat bilan alohida e’tirof etdilar. Jumladan, Yurtboshimiz 
yapon  professosri  Katoning  xizmatlariga  to’xatilib,  bunday  dedi:  “...  bizning 
xalqimiz  oldida  qilgan  ezgu  va  olijanob  ishlarini  mamnuniyat  bilan  e’tirof  etib, 

 
75 
aytmoqchiman:  bu  zahmatkash  olim  O’zbekistonning  “Do’stlik”  ordeni  bilan 
mukofotlangan.  Bu  yuksak  nishon  ushbu  atoqli  olimning  hayotiy  qarashlarini, 
e’tiqodini, butun faoliyatini yaqqol ifoda etadi, desam, o’ylaymanki, yanglishmagan 
bo’laman. CHunki bunday insonlar xalqlar va davlatlar o’rtasida do’stlik rishtalarini 
mustahkamlaydi,  bunday  rishtalarsiz  inson,  xalq,  jamiyat  yasholmaydi.  Odamzod 
tabiati  shundayki,  u  urush–janjallarga  emas,  balki  do’stlikka,  boshqa  xalqlar  bilan 
hamkor va hamjihat bo’lishga intilib yashaydi. SHuning uchun ham men bu ajoyib 
insonga minnatdorlik bildirmoqchiman”. 
Umuman  olganda  SHarq  mutafakkirlarining  ilmiy  merosi  dunyo 
olimlarining  doimiy  nigohida  bo’lib  kelgan  va  bugungi  globollashuv  jarayonida, 
ayniqsa, bunga e’tibor va e’tirof kuchayib bormoqda.  Quyida ushbu e’tiroflardan 
qisqa ma’lumotlar beramiz: 
 L.Torndayk:  Agar  biz  Alfraganus  va  Sakroboskoning  mavjud  qo’lyozmalari 
sonini  yoxud  “Astronomiya  elementlari”  va  “Sakrobosko  sferalari”ga  tegishli  lotincha 
sharhlarining  sonlarini  o’zaro  solishtirsak,  unda  biz  bu  ma’lumotlardan  qaysi  biri  ko’p 
o’qilgani  va  o’rganilganiga  aniq  baho  bera  olamiz.  SHubhasiz,  Alfraganus  asarlari 
seviliyalik  Jon  va  kremonlik  Jerar  tarjimalaridan  so’ng  XII  asrda  keng  o’rganilgan.         
Rizoulloh Ansoriy (Hindiston): al–Farg’oniy – o’z davrining dahosidir. Rashid Rushdiy 
(Frantsiya): 
al–Farg’oniyning 
stereografik 
proektsiya 
nazariyasi 
bu 
sohani 
astronomiyadan ajratib, geometriyaning bir sohasiga aylantirib yuboradi. 
Fransua  SHarett  (Germaniya):  al–Farg’oniy  o’zining  usturlobga  oid  asarida 
faqat  stereografik  proektsiyaning  fundamental  teoremalarini  ilk  bor  matematik 
ko’rinishda  ta’riflab  beribgina  qolmay,  balki  u  usturlob  quruvchilarni 
trigonometrik  jadvallar  bilan  ta’minladi...  Al–Farg’oniy  bunday  jadvallar  bilan 
islom  dunyosida  asboblar  qurish  sohasida  juda  muhim  va  mustahkam  an’ana 
yaratdi. 
J.Saliba  (AQSH):  Ahmad  al–Farg’oniy  astronomiyada  o’zining  metodiga 
ega tashabbuskor olimdir. 
Li Qibin va Li Bing (Xitoy): al–Farg’oniyning “Astronomiya asoslari” asari 
Xitoyda IX–X asrlarda keng tarqalgan. 

 
76 
XIII  asrda  yashagan  suriyalik  tarixchi  va  tabib  Xristian  Ioanni  Barerey 
(1226–1286)  Beruniyga  shunday  baho  beradi:  “...Uning  asarlari  nihoyatda  ko’p, 
yetuk va nihoyatda ishonchlidir. Bir so’z bilan aytganda, o’z davrida, undan so’ng 
va  hozirga  qadar  hamkasblari  orasida  astronomiya  ilmida  bunday  bilimdon  va  bu 
ilmning asosini hamda nozik tomonlarini chuqur biladigan olim bo’lmagan”.  
Beruniy  haqidagi oliy  baho  va tavsiflar  Tabriziy,  Suyutiy,  Qazviniy,  Tusiy, 
Muhammad  ibn  Mansur  al–Allomiy,  al–Xurosoniy  kabilarning  asarlarida 
keltiriladi. XIX asrdan boshlab Yevropa va Osiyo mamlakatlarida Beruniy merosi 
bilan  qiziqish  yanada  keng  tus  oldi.  Uning  asarlari  lotin,  frantsuz,  italyan,  nemis, 
ingliz, fors, turk tillariga tarjima etila boshlandi. Beruniy asarlariga bag’ishlangan 
yevropalik  olimlar  J.Reno,  E.Zaxau,  G.Zuter,  E.Videman,  K.Nallino,  J.Sarton,       
R.Rayt, 
M.Meyerxof, 
Osiyo 
olimlari 
S.X.Nasr, 
M.Kozim, 
S.Baraniy, 
M.Nizamuddin,  SH.Yaltkay  kabilarning  kitoblari,  tarjimalari  nashr  etildi.  SHu 
o’rinda  Ahmad  Farg’oniy  merosini  o’rganish  bilan  maxsus  shug’ullangan 
tadqiqotchilarning  nomlarini  sanab  o’tmoqchimiz.  Ular:  Beruniy,  Ionn  Sevil, 
Xerard Kremoniy, Gool, Regimontan, SHyoner, Xristman, Kampani, Dante, Eyler, 
Krachkovskiy, Qori Niyoziy, I.Mo’minov, Yushkevich, Rozenfeld, S.Sirojiddinov, 
Matvievskaya,  Dobrovolskiy,  N.Sergeeva,  Rojanskaya,  P.Bulgakov,  A.Nosirov, 
H.Hikmatullaev,  M.Xayrullaev,  A.Ahmedov,  M.Mamadazimov,  SH.Egamberdiev, 
A.Abdurahmonov,  F.Sulaymonova,  A.Qayumov,  A.Muhammadjonov,  N.Komilov, 
A.A’zamov, O.Fayzullaev va boshqalar. 
 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning xalqaro 
konferentsiyadagi nutqida faoliyati e’tirof etilgan xorijlik olimlar 
Davlat 
nomi 
Ismi, sharifi 
Ilmiy faoliyati 
Yaponiya 
professor Kato 
Markaziy 
biz 
uchun 
noma’lum  bo’lgan 
sahifalarini 
Osiyo 
tarixi, 
etnografiyasi, 
arxeologiyasi  va  san’atining  ochishga  yordam 
bergan.  Uning  Buyuk  Ipak  yo’lini,  Baqtriya 
davlatini 
o’rganishga 
bag’ishlangan 
ishlari, 
shuningdek,  1989  yildan  buyon  Surxondaryo 
viloyatining  ko’hna  Dalvarzintepa  va  Qoratepa 
shaharlari  o’rnida  olib  borayotgan  arxeologik 

 
77 
tadqiqotlari,  Amir  Temur,  Mirzo  Ulug’bek,  Mirzo 
Bobur  va  Markaziy  Osiyoning  boshqa  ulug’ 
mutafakkirlari  asarlarini  yapon  tiliga  qilgan 
tarjimalari  bizning  ulkan  mintaqamiz  tarixi  va 
madaniyati  haqidagi  bilimlarni  jahon  mulkiga 
aylantirish imkonini berdi. 
AQSH 
professor 
Frederik Starr 
Taniqli 
amerikalik 
tarixchi, 
arxeolog, 
antropolog,  22  ta  kitob  va  200  dan  ortiq  ilmiy 
maqola  muallifi.  Uning  2009  yilda  “Markaziy 
Osiyoning yangitdan kashf etilishi” deb nom olgan 
essesi  AQSH  ommaviy  axborot  vositalarida  chop 
etilgan yilning eng yaxshi materiali sifatida e’tirof 
etilgan. 
Hindiston 
professor 
Mansura 
Haydar 
IV–XV 
asrlardagi 
O’rta  Osiyo  yozma 
manbalarini  qiyosiy  o’rganish  bo’yicha  uzoq 
yillardan  buyon  samarali  ish  yuritib  kelmoqda. 
“Nizomiddin  SHomiyning  “Zafarnoma”  asarining 
tarixiy 
ahamiyati” 
deb 
nomlangan 
ilmiy 
monografiyasi  xalqaro  miqyosda  keng  e’tirof 
etilgan  bo’lib,  u  Amir  Temurning  hayotligi 
davrida  uning  davlatchilik  faoliyatiga  bag’ishlab 
yozilgan  yagona  kitobni  batafsil  tadqiq  etishga 
qaratilgan. 
Koreya 
Respubli–
kasi 
aerokosmik 
muhandislik 
sohasidagi 
yirik 
mutaxassis Pak 
CHun–Be 
Uning  bevosita  va  shaxsan  ishtirokida  joriy 
yilda  Toshkent  shahrida  axborot  texnologiyalari 
sohasida  yuqori  malakali  bakalavr  va  magistrlarni 
tayyorlashga  ixtisoslashgan  Koreyaning  mashhur 
Inha universiteti filiali ochiladi. 
Misr 
Qohira 
universiteti 
professori 
Magida Mahluf 
“Boburnoma”ni  arab  tiliga  tarjima  qilish 
bo’yicha  uzoq  yillik  ishini  yakuniga  yetkazdi  va 
unda  o’zining  chuqur  sharhlari  va  avvalgi 
tadqiqotlarga  doir  tanqidiy  tahlillarini  bayon  etdi. 
Eng  muhimi,  bizning  buyuk  ajdodimiz  Zahiriddin 
Muhammad  Boburning  shoh  asari  bilan  ingliz, 
fors  va  boshqa ko’plab tillar  qatori  endilikda  arab 
tilida ham tanishish imkoni paydo bo’ldi. 
Belьgiya 
Luven katolik 
universiteti 
professori Yulь 
Yanssens 
SHarq  tarixi  va  falsafasining  turli  yo’nalishlari 
bo’yicha  60  dan  ortiq  ishlar  muallifi.  Olimning 
“Ibn Sino va uning arab va lotin dunyosiga ta’siri” 
kitobi,  “Abu  Ali  ibn  Sino  va  uning  merosi” 
to’plami  faqat  mutaxassislar  emas,  balki  butun 
dunyo  kitobxonlari  orasida  ham  yuqori  baholandi 
va keng e’tirof etildi. 

 
78 
Xitoy 
professor SHi 
Yunli 
O’rta  asrlarda  Markaziy  Osiyo,  Xitoy,  Koreya 
va  Yevropada  astronomiya  taraqqiyotini  qiyosiy–
tahliliy o’rganish bo’yicha olib borgan tadqiqotlari 
katta  shuhrat  qozondi.  U  astronomiyaning  paydo 
bo’lishi  va  rivojlanishi  tarixini  ommalashtirish 
bo’yicha jahonga mashhur olim, ayni paytda Xitoy 
va  Janubi–SHarqiy  Osiyodagi  qator  yetakchi 
ilmiy–ommabop nashrlarning tahrir hay’ati a’zosi. 
Frantsiya 
doktor Mark 
Bonnel 
Evropada  taniqli  vrach,  sog’liqni  saqlashning 
zamonaviy  tizimini  tashkil  etish  sohasida  tan 
olingan 
ekspert, 
doktor 
Mark 
Bonnelning 
fidokorona  faoliyati  katta  hurmat  va  ehtiromga 
sazovordir.  U  rahbarlik  qilayotgan  “Abu  Ali  ibn 
Sino  –  Frantsiya”  uyushmasi  Frantsiya  va 
Yevropada  Ibn  Sinoning  madaniyat,  falsafa  va 
tibbiyot 
sohasidagi 
ilmiy 
asarlarini 
ommalashtirishga beqiyos hissa qo’shmoqda. 
 
 
 
Gollandiya 
 
Robert van 
Gent 
O’ndan  ortiq  kitobi,  60  ta  maqolasi  faqat 
astronomiya, 
kartografiya 
va 
geodeziyaning 
bugungi dolzarb muammolarini emas, ayni paytda 
ularning  taraqqiyot  tarixini,  jumladan,  o’rta  asrlar 
SHarqiga mansub davrni ham qamrab oladi. 
 
Prezident  Islom  Karimov  xalqaro  anjumandagi  nutqida  ta’kidlaganidek: 
“O’rta  asrlarda  SHarqda  yashab  o’tgan  alloma  va  mutafakkirlarning  boqiy 
merosini  tadqiq  va  targ’ib  etishga,  keng  ommaga  yetkazishga  munosib  hissa 
qo’shayotgan  ko’plab  fidoyi  olim  va  mutaxassislar  ham  shunday  e’tirof  va 
hurmatga sazovordir” . 
Boy ma’naviy meros egasi bo’lmish o’zbek xalqi mustaqillik sharofati bilan 
o’z  ajdodlari   tomonidan  yaratilgan  ilmiy–adabiy  manbalarni   mukammal  holda 
o’rganish,  bugungi  hamda  kelajak  avlodning  ma’naviy  mulkiga  aylantirish 
imkoniga  ega  bo’ldi.  Kelajagi  buyuk  O’zbekistonning  mustahkam  ma’naviy 
poydevorini  bunyod  etish  uchun  mamlakatimiz  rahbariyati  ziyolilar  oldiga  xalq 
ongi,  madaniyati  va  ma’naviyatini  yuksaltirish,  yosh  avlodni  har  tomonlama 
barkamol, ma’naviy yetuk, jismonan baquvvat qilib tarbiyalash vazifasini yukladi. 
Xalqimizni  milliy  ma’naviyat  va  milliy  istiqlol  g’oyasi  oziqlaridan  bahramand 

 
79 
etishning eng samarali yo’llaridan biri qadimgi yozma merosimizdan bahra olishga 
ko’maklashishdir. Samarqand shahrida o’tkazilgan “O’rta asrlar SHarq allomalari 
va mutafakkirlarining tarixiy merosi, uning zamonaviy tsivilizatsiya rivojidagi roli 
va  ahamiyati”  mavzusidagi  xalqaro  konferentsiya  ana  shu  maqsad  yo’lida 
Prezidentimiz tashabbuslari bilan o’tkazilgan navbatdagi tadbirlardan biridir. 
Ushbu  anjumanda  dunyoning  40dan  ortiq  mamlakatidan,  xalqaro 
tashkilotlar,  oliy  o’quv  yurtlari,  ilmiy  markazlar  olimlari  qatnashdilar.  Jaxon 
axborot  agentligi  ma’lumotlariga  ko’ra  xalqaro  anjumanga  taklif  qilingan 
ishtirokchilar,  halqaro  ilmiy  jamoatchiligi  vakillari  Samarqandga  yetib 
kelmasdanoq va  anjuman boshlanmasdanoq, uning  mavzusiga  qiziqishlari yuqori 
ekanini,  O’rta  asr  SHarq  allomalari  va  mutafakkirlari  ilmiy  merosi  yuzasidan 
o’zlarining fikr–mulohazalarini bildirganlar:  
Takashi  Ito  –  Yaponiya  Milliy  astronomik  rasadxonasi  Astrofizika 
departamenti direktorining o’rinbosari:  “O’zbekiston asrlar davomida ilm–fan, 
ta’lim–tarbiya  va  madaniyat  markazi  bo’lib  kelgani  barobarida  jahon 
tsivilizatsiyasi taraqqiyotiga salmoqli hissa qo’shgan. Jumladan, XIV–XV asrlarda 
buyuk  astronom  va  matematik  Mirzo  Ulug’bek  shu  zaminda  yashagan  va  ilmiy 
faoliyat  bilan  shug’ullangan.  Uning  asarlari  va  astronomiyaga  oid  jadvallaridan 
Yevropaning  ko’pgina  olimlari  keng  foydalanishgan.  U  ilmiy  ishlari  bilan 
kifoyalanib  qolmasdan  rasadxona  ham  bunyod  etgani  holda  astronomiya  rivojiga 
bebaho hissa qo’shgan. 
Yaponiya  Milliy  rasadxonasi  O’zbekiston  Fanlar  akademiyasi  huzuridagi 
Mirzo  Ulug’bek  nomidagi  astronomiya  instituti  bilan  yaqin  hamkorlik  qilib 
kelayotganiga  10  yildan  oshdi.  Biz  noyob  atmosfera  sharoiti  va  jo’g’rofiy 
joylashuvi  tufayli  astrofizik  ob’ektlarni  kuzatish  uchun  muhim  maskan 
hisoblanadigan 
“Maydanak”  observatoriyasida  qo’shma  tadqiqotlar  olib 
bormoqdamiz. 
Samarqandda  bo’ladigan  xalqaro  konferentsiya  ishida  men  osmon 
yoritgichlarini  o’rganish  sohasidagi  ilmiy  muvaffaqiyatlar  yuzasidan  o’zaro  fikr 

 
80 
almashish  hamda  O’zbekiston  ilmiy–tadqiqot  muassasalari  bilan  hamkorlikni 
yanada mustahkamlash masalalarini muhokama etish niyatidaman”. 
Gakugei  Xaruo Kobayashi  –  Tokio  universiteti  professori:  “Islom 
falsafasi  tarixi  bo’yicha  mutaxassis  bo’lganim  bois,  men  hududi  bashariyat 
tsivilizatsiyasining  ko’hna  o’choqlaridan  biri  hisoblanadigan  Movarounnahrdagi 
buyuk  olimlarning  ko’pgina  ilmiy  ishlarini  o’rganganman.  SHarq  marvaridi  – 
Samarqand shahrida bo’lib o’tadigan yirik xalqaro konferentsiyada qatnashish men 
uchun katta sharafdir. 
Ma’lumki,  o’zbek  zaminida  yashagan  Muhammad  Muso  Xorazmiy,  Abu 
Rayhon Beruniy, Abu Ali Ibn Sino, Mirzo Ulug’bek va boshqa buyuk olimlar ilm–
fanning barcha sohalari rivojiga bebaho hissa qo’shganlar. Ularning ishlari hozirgi 
paytda  ham  ulkan  ahamiyatga  egadir.  Ular  bizlarga  noyob  ilmiy  meros 
qoldirganlar. 
Samarqandda bo’ladigan xalqaro konferentsiya ham o’zbek xalqining buyuk 
ajdodlari ilmiy merosini o’rganishga, shuningdek, mamlakatda intellektual jihatdan 
rivojlangan  avlodni  tarbiyalash  masalasiga  O’zbekiston  rahbariyati  tomonidan 
yuksak  e’tibor  qaratilayotganini  tasdiqlaydi.  Bunda  ilm–fan  va  ta’lim 
rivojlanishiga  hamda  bebaho  madaniy  merosni  avaylab–asrashga  alohida  e’tibor 
qaratilayotgani hurmatga sazovordir. 
Masata  Takeshita  –  Tokio  universiteti  professori:  “Qadim  davrlardayoq 
bugungi  O’zbekiston  hududida  ilm–fan,  madaniyat  va  san’at  rivojlangan.  Jahon 
ilm–fani  xazinasiga  katta  hissa  qo’shgan  bu  zaminning  buyuk  olimlari  va 
mutafakkirlari  nomlari  dunyoning  ko’pgina  mamlakatlarida  ham  mashhurdir. 
Jumladan,  Imom  al–Buxoriy,  Imom  at–Termiziy  hadisshunoslik  rivojiga  ulkan 
hissa qo’shganlar. 
O’zbekistonga  borish  mening  orzuim  edi.  Men  shunday  muhim  tadbirga 
taklif  etilganim  uchun  O’zbekiston  hukumatidan  minnatdorman.  Yuzlab  olim  va 
mutafakkirlar  hayoti  va  ilmiy  faoliyatiga  beshik  bo’lgan,  boy  tarixiy  va  madaniy 
merosga ega Samarqand shahriga safarimni intiqlik bilan kutmoqdaman. 

 
81 
Yanush 
KJIZOVSKIY, 
Varshava 
universiteti 
kafedra 
mudiri 
(Polьsha):  –  Qadim  Samarqanddagi  betakror  me’moriy  obidalar,  ayniqsa, 
Registon  maydonidagi  Ulug’bek,  SHerdor  va  Tillakori  madrasalari  o’z  jozibasi 
bilan  insonga  ma’naviy  quvvat  baxsh  etadi.  O’zbekistonning  boy  tarixini  aks 
ettirgan  ushbu  bebaho  obidalar  bilan  xalqingiz  har  qancha  faxrlansa  arziydi. 
Mamlakatingizga  safarim  davomida  ulkan  bunyodkorlik  ishlarini,  barpo 
etilayotgan ko’plab zamonaviy majmua va turar–joy binolarini ko’rib, O’zbekiston 
xalqining  yaratuvchanlik  salohiyatiga  tasannolar  aytdim.  Xalqaro  konferentsiyada 
Alisher  Navoiy  ijodiga  bag’ishlangan  ma’ruzam  bilan  ishtirok  etaman.  Alisher 
Navoiy  ijodiy  merosi  boqiy,  badiiy  dahosi  zamon  va  makon  chegaralarini 
bilmaydi.  Ishq–muhabbatni,  mehru  vafo,  sharmu  hayo  va  nazokatni  yonib 
kuylagan  Navoiyning  go’zal  satrlarini  o’qiganda  buyuk  va  olijanob  qalb  sadolari 
sezilib  turadi.  Bu  yurak  tug’yonlari,  mana,  oradan  besh  yarim  asr  o’tsa  hamki, 
millionlab nsonlarni hayajonga solib kelmoqda.  
SHioya  AKIFUMI,  TSukuba  universiteti  professori  (Yaponiya): 
– O’zbekistonda dunyoga mashhur va ma’lum ulug’ mutafakkir hamda allomalar 
yetishib  chiqqan.  Jumladan,  mashhur  alloma  Ibn  Sinoning  “Tib  qonunlari”  asari 
hamon insonlar salomatligini mustahkamlash yo’lida tibbiyot olami uchun muhim 
dasturulamal  bo’lib  xizmat  qilmoqda.  O’zbekiston  bilan  Yaponiya  o’rtasidagi 
aloqalar  iqtisodiyot  va  madaniyat  kabi  turli  sohalarda  izchil  taraqqiy  etayotganini 
alohida qayd etishni istardim.  
Siddxart SAKSENA, Kembrij universitetining Markaziy Osiyo bo’yicha 
forumi  raisi  (Buyuk  Britaniya):  –  O’zbekistonda  mustaqillik  yillarida  barcha 
sohalarda  amalga  oshirilgan  keng  qamrovli  islohotlar  berayotgan  samaralar 
xalqingiz farovonligining yuksalishiga xizmat qilmoqda. Mamlakatingizga har gal 
kelganimda 
O’zbekiston 
tanib 
bo’lmas 
darajada 
o’zgarib, 
yanada 
go’zallashganining  guvohi  bo’laman.  Ijtimoiy–iqtisodiy,  ilmiy  sohalarda, 
shuningdek,  bunyodkorlik  jabhasida  ro’y  berayotgan  ulkan  o’zgarishlar  va 
yangilanishlar 
havasimni 
tortadi.  
Prezident  Islom  Karimov  tomonidan  ishlab  chiqilgan  mashhur  besh  tamoyilga 

 
82 
asoslangan  taraqqiyotning  “o’zbek  modeli”  g’oyat  samarali  va  hayotiyligi  bilan 
xalqaro hamjamiyat tomonidan keng e’tirof etilganini alohida ta’kidlamoqchiman. 
Bu  omil  ko’plab  mamlakatlarda  hamon  davom  etayotgan  moliyaviy–iqtisodiy 
inqiroz sharoitida ham mamlakatingiz barqaror iqtisodiy rivojlanishi uchun xizmat 
qilmoqda. 
O’zbekistonda  xorijiy  tillarni  o’rganish  faollashib  borayotgani  ta’lim  sohasiga 
qaratilayotgan alohida e’tibor samarasidir. 
Edgar  KLOZE,  Brandenburg  Texnologiyalar  va  innovatsiyalarni 
rivojlantirish 
va 
qo’llab–quvvatlash 
instituti 
direktori, 
professor 
(Germaniya):  –  Afsonaviy  SHarq  timsoli  –  Samarqand  jahon  tsivilizatsiyasining 
qadimiy o’choqlaridan biri, yuzlab alloma va mutafakkirlar yashab ijod qilgan boy 
tarixiy,  madaniy  merosga  ega  shahar.  Bu  yerda  o’tkazilayotgan  xalqaro 
konferentsiya  O’zbekiston  Prezidenti  Islom  Karimov  tomonidan  o’zbek 
zaminining tarixiy, madaniy va ilmiy merosini tiklashga, asrab–avaylashga, targ’ib 
qilishga qaratilayotgan ulkan e’tiborning yorqin ifodasidir. 
Bu  diyorda  kamolga  yetgan  ko’plab  allomalarning  ijodi  va  faoliyatidan 
yaxshi  xabardorman.  Xususan,  astronomiya  asoschisi  Mirzo  Ulug’bekning  ilmiy 
va  badiiy  merosi  butun  insoniyatning  bebaho  mulkidir.  Buyuk  olimning  benazir 
kashfiyotlari  jahon  ilm–fani  taraqqiyotiga  ulkan  hissa  bo’lib  qo’shilgan.  Uning 
tadqiqotlari keyinchalik ko’plab olimlarning, jumladan, taniqli nemis astronomi va 
matematigi  Iogann  Keplerning  ilmiy  yutuqlariga  asos  bo’lib  xizmat  qilgan.  Men 
konferentsiyadagi  ma’ruzamda  ana  shu  jihatga  alohida  e’tibor  qaratish 
niyatidaman.