O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vaziriligi qo’qon davlat pedagogika instituti tabiiyot va geografiya fakulteti
Download 0.69 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- I Bob. Adabiyotlar taxlili.
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRILIGI QO’QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI Tabiiyot va geografiya fakulteti 5110300 – Kimyo o’qitish metodikasi ta’lim yo’nalishi talabasi Abdujalilova Azizaning “Neftdan azotli asoslarni ajratish va tadqiq etish masalalari” mavzusidagi REFERAT ISHI Ilmiy rahbar: QDPI Kimyo kafedrasi katta o’qituvchisi A.M..Jumanov Qo’qon- 2014. 2 Mundarija Kirish ............................................................................................................... .2 I Bob. Adabiyotlar taxlili. Neftdan azotli asoslarni ajratish va tadqiq etish.................................... ..5 1.1.Azotli asoslarni ajratib olish va analiz usullari............................. ............6 1.2.Azotli asoslarni identifikatsiyalash masalalari................................ .......11 1.3.Gidrogenoliz usulini geteroorganik birikmalarni identifikatsiyalashda qo’llanilishi......................................................... ..21 II Bob. Olingan natijalar tahlili. 2.1. Neftning yuqori fraktsiyasidan azotli asoslarni ajratish.................. 27 III Bob. Model aromatik va geteroorganik birikmalarning yupqa qatlam xromotografiyasi (natijalar tahlili) ............................. .31 3.1.1.Modifikatsiyalangan alyuminiy oksidni va elyuentlarni tayorlash..32 3.1.2. Adsorbentning aktivligi................................................................. 33 3.1.3. Erituvchining xromotografik aktivligi.......................................... 34 3.1.4.Azotli asoslar model aradashmalarining yupqa qatlam xromotografiyasida ajralishi...........................................38 3.1.4.1. Piridinlar analizi.........................................................................39 3.1.4.2. Xinolinlar analizi.........................................................................40 3.1.4.3. Tiazollar analizi............................................................................42 3.2. Zaxarlangan alyuminokobalьtmolibden katalizatorlarini azotli asoslar mikrogidrogenolizida ishlatilishi.................................................. .................... 47 Xulosa....................................................................................................... 51 Foydalanilgan adabiyotlar ..........................................................................52 3 Kirish Neft eng muhim energetik manbalardan bo’lishi bilan birga sanoatning boshqa yo’nalishlari uchun undagi boy komponentlar muhim hom ashyo hisoblanadi. Bu komponentlarni tarkib jihatdan tadqiq etish va guruhlash hamda individual tarzda ajratib olish neft tarkibining o’ta murakkabligi bilan bog’liq bo’lib, tadqiqotchidan chuqur bilim, yuqori malaka va doimiy izlanishda bo’lish taqozo etiladi. SHu sababli neftni o’rganilmagan jihatlariga yosh mutahasislarning jalb etilishi bu sohaga qiziqish ortib borayotganligini tasdiqlaydi. O’zbekiston Respublikasida er usti va er osti boyliklaridan oqilona foydalanishga e’tibor kuchaytirilgan, lekin oqilona foydalanish to’la yo’lga qo’yilmayotgan hom ashyolardan biri neftning yuqori temperaturada qaynovchi fraktsiyalari bo’lib, ulardan asosan ikkilamchi maqsadlarda foydalanib kelinmoqda. Bunday fraktsiyalarni tadqiq etishning samaradorligini oshirish motor yoqilg’ilari, surkov moylari va neft ximiyaviy sintezi zahirasining oshishiga olib keladi. Bu masalalarni hal etish uchun qayta ishlashning ikkilamchi usullarini, ya’ni gidrokreking va gidrotozalashni takomillashtirishdan lozim. Neftning yuqori temperaturada qaynaydigan fraktsiyalarida geteroatomli birikmalar, smolasimon- asfalьten moddalarning asosiy massasi to’plangan bo’ladi, bu moddalar qayta ishlash jarayoniga va mahsulot sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.[1,2] Ular katalitik zahar va havo bilan ta’sirlashishi natijasida tez smola hosil qiluvchi moddalar hosoblanadi. SHu bilan birga ular intsektitsid[3], fungitsid[4], o’sish stimulyatorlari, antioksidlovchi, oltin, platina, palladiy uchun selektiv ekstragen hossalariga ega. Bulardan tashqari geteroatomli, hususan azotli asoslarning tabiatini bilish ularning neftdagi uglevodorod komponentlari bilan munosabatini, tabiiy faktorlar ta’sirida tarkib va tuzilishning o’zgarish qonuniyatlarini aniqlash imkoniyatini beradi, bu esa neft genezisi muammolarini hal etishga olib keladi. Yuqorida bayon qilingan holatlar mavzuning dolzarb ekanligini tasdiqlaydi. 4 Mavzuning o’rganilganlik darajasi. Yuqori fraktsiyalarda azotli asoslar tarkibining murakkabligi uni neftning quyi fraktsiyalarini o’rganishda qo’llanilayotgan usullar bilan tadqiq etishni qiyinlashtiradi. SHu sababli neftning yuqori temperaturada qaynovchi fraktsiyalaridagi azotli asoslarni tadqiq etishda guruhlarga to’plash va ularning tarkibini tekshirish bilan chegaralanmoqda. Farg’ona tovar neftining 320-400 o C da qaynovchi yuqori fraktsiyasining azotli asoslari etarli darajada o’rganilmaganligi va undagi oltingugurt, azotli birikmalar miqdoriga ko’ra tadqiqot ob’ekti sifatida olindi. Ushbu tadqiqotlardan maqsad neft azotli asoslarini tadqiq etishning kompleks tizimini ishlab chiqish hamda takomillashtirilgan kislotali ekstraktsiya usulida ularni ajratib olib kichik fraktsiyalarga bo’laklash, shuningdek azotli asoslarni yupqa qatlam hromatografiyasi usulida tadqiq etishning shart-sharoitlarini model birikmalarda yaratish va ularning tuzilishini gidrogenoliz jarayonlari yordamida o’rganishdan iborat. Ishning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: -adabiyotlar va ilmiy manbalarni o’rganish va tahlil etish natijasida neft yuqori fraktsiyalari azotli asoslarning tadqiq etish tizimini ishlab chiqildi; -o’tkazilgan tadqiqotlar natijasida neftdan azotli asoslarni kislotali ekstraktsiya usulida ajratib olish usuli takomillashtirildi va samarasi oshirildi. Ajratib olingan asoslarni kontsentratsiyalash va guruhlash ishlarida bufer eritmalardan va eritmalarning elyuatrop qatoridan foydalanildi; -azotli asoslar va ular bilan birga uchraydigan ba’zi aromatik uglevodorodlarning alyuminiy oksidda yupqa qatlam hromatografiyasi tadqiq etilib, har bir modda uchun ushlanish vaqtida aniqlandi. Model azotli asoslarning ushlanish vaqtiga asoslangan holda, neftdan ajratib olingan azotli kontsentratlarni tadqiq etish belgilandi; -zaharlangan Al-Co-Mo katalizatoriga titan (III)-oksidi qo’shish natijasida qayta tayyorlangan katalizator azotli asoslarning tuzilishini aniqlashda qo’llash mumkinligi asoslab berildi. 5 Ishning amaliy ahamiyati. Model azotli asoslarning yupqa qatlam xromatografiyasi va mikrogidrogenoliz usullari yuzasidan berilgan tavsiyalardan neftdan ajratib olingan asoslarning sifat va miqdor analizini o’tkazish hamda tarkibini, tuzilishini aniqlashda foydalanish mumkin. Referatda keltirilgan ilmiy natijalar neft azotli asoslarni tadqiq etishda tuzilishini aniqlashda foydalanilishi mumkin. Ajratib olingan azotli asoslarni keng ko’lamda o’rganishni davom ettirish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Download 0.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|