Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti gumanitar fanlar fakulteti

O‘ZBDEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


TOSHKENT VILOYATI
CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI


GUMANITAR FANLAR FAKULTETI

“O‘zbek tili va adabiyoti” yo‘nalishi

19 /3 -guruh talabasi
Raxmonova Nilufar
Hozirgi o'zbek adabiy tili fanidan


KURS ISHI
MAVZU: Sonning ma`no turlarni belgilash masalasi.

Bajardi:Raxmonova N
Tekshirdi: Murodova F


Chirchiq-2022


Reja:
KIRISH…………………………………………………………………3
I. Bob. Sonning maqsadi va vazifalari.
1.1 Sonning ma`no turlari ………………………………...……..….…5
1.2. Sonning gapda qo`llanish usullari. ……………………….…..…..14
II Bob. Sonning ma`no turlarni belgilash masalasini o`rganish.
2.1 Sonnig adabiy asarlarda qo`llanish tasnifi…………….…….. …...23
2.2. Sonnig gapdagi o`rnini belgilasning muhim ahamiyati …….…….29
Umumiy xulosalar………………………………………………….....35
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati…………………………..……...36

Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Son kategoriyasi predmetlarning birlik yoki koʻpligini bildiruvchi flektiv grammatik (morfologik) kategoriya boʻlib, ikki qarama-qarshi qator: birlik va koʻplik shakllari tizimida ifodalanadi. Ismlarning ma'nosi bir yoki bir nechta mavzuning g'oyasiga asoslanadi. Birlik va ko'plikning grammatik ma'nosi ot deb ataladigan ob'ektlar orasidagi farqni aks ettiradi. So'z shakliga ko'ra qarama-qarshi bo'lgan ko'pchilik otlar son kategoriyasidan tashqari hech qanday jihatdan bir-biridan farq qilmaydi. Bunday otlardagi sonning ma'nosi voqelik bilan real munosabatlarga asoslanadi. Masalan: talaba (birlik) - talabalar (ko'plik), table_ (birlik) - jadvallar (mi). Bu esa A. A. Shaxmatov va V. V. Vinogradovlarning son kategoriyasini flektiv deb hisoblashlariga asos bo‘ldi.
^Mavzuning o‘rganilganlik darajasi. Son kategoriyasining grammatik mohiyati miqdorning real ifodasi bilan har doim ham mos kelmaydigan xususiyatlarga ega. Misol uchun, barglar, talabalar, yoshlar, mebel so'zlari otlar, jamoaviy, birlikdir, ammo mavzuning yagonaligi haqida haqiqiy fikr yo'q. Binobarin, rus tilida birlik va ko'plik shakllari birlik va ko'plikning haqiqiy ma'nosi bilan bog'liq bo'lmagan so'zlar mavjud. Bundan tashqari, birlik va ko'plik shakllari ma'no jihatidan farq qilishi mumkin: non - non, sanash - sanash. Miqdoriy jihatdan, birlik va ko'plik shakllari haqiqiy birlik va ko'plikka ega bo'lmagan otlar son jihatdan qarama-qarshi otlarga qaraganda ancha kam, shuning uchun ular istisno hisoblanadi.
^{Kurs ishining maqsadi va vazifalari. Ushbu kurs ishing maqsadi sonning ma`no turlarini yoritib berish. Ma`no turlari gapda qanday qo`lllanishi va ishlatilish holatlarini tushuntirib berish. Kuurs ishida barcha ma`no turlari tushuntirib berishga harakat qilindi.}