Tiykarg`ι ga`ptegi aytιlg`an pikirge so`ylewshinin` ha`r tu`rli qatnasιn bildiretug`ιn so`zlerge kiris ag`za delinedi.
Kiris ag`zalardιn` morfologiyalιq bildiriliwi
Kiris ag`zalar morfologiyalιq jaqtan to`mendegi so`z shaqaplarι ha`m so`zlerdin` dizbegi arqalι bildiriledi:
1. Modal so`zlerden boladι: a`lbette, ba`lkim, mu`mkin, itimal, qullasι demek, meyli, qa`ydem t.b. Mιsalι: A`lbette, bilmewin`iz itimal, Ra`met ag`ay. Ba`lkim, olar dιm u`ndespey til biriktirip ju`rgen shιg`ar. Demek, og`an adamlar da isenedi. Mu`mkin, ketip qalg`an shιg`ar. Meyli, endigi ga`pti Amanqul biy ayta qoysιn.
2. Modallιq ma`nige o`tken atawιsh ha`m feyil so`zler arqalι bildiriledi: baxtιmιzg`a, haqιyqatιnda, shιnιnda, durιsιnda, o`tinishim, qιsqasι, ta`wekel, ιqtιyarι, mιsalι, ma`selen, jaqsιsι, tiykarιnan, aqιrι, menin`she, aytayιq, aytpaqshι, sonday-aq, birinshiden, ekinshiden t.b. Mιsalι. O`tinishim, ekewinin` de esigin arqadan ashιp ala qoyιn`.Ta`wekel, men erten`ge shekem oylanιp ko`reyin. Qιsqasι, is ha`wij alιp ketti.Aytqansha, Aydana bιyιl paxtanιn` jarιsιn mashina menen teremiz degen edi. Tuwrι, sharayatta nashar erkekke tiklenip qaramawι kerek. Menin`she, bul ba`rimizdin` de qolιmιzdan keledi.
3. Tan`laqtan, maqullawshι ha`m biykarlawshι (awa, joq) so`zlerden boladι. Mιsalι: A`tten`, usι waqιtta Zerxan bolarma edi.Pay, o`zin`iz bir ku`ta` qayιrqom, ten`i-tayι joq adamsιzdag`ι. Awa, Jungar xanιnιn` ken`esgo`yi edi. Joq, Vanyanι uslap alιp ketti dewge bir de da`lil joq.
4. Kiris ag`zalar modallιq ma`ni bildiretug`ιn eki yamasa bir neshe so`zlerdin` dizbegi arqalι da bildiriledi. Mιsalι: No`kerlerdin` aytιwι boyιnsha, ol kese japtan o`tip atιrg`anda jaradar bolg`an. Bir so`z benen aytqanda, Beruniydin` jumιsι Xasannιn` jumιsιnan da an`sat emes edi. Ja`ha`ngir ag`za, ιrasιn aytqanda, bunιn` sιrιn bir bilse, sizdi biledi dep oylastιq.
Do'stlaringiz bilan baham: |