0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Qishloq ishlab chiqarish infratuzilmasining iqtisodiy

mazmuni
Infrahizilmaviy faoliyat turlarini ulaming ishlab chiqarish ja- rayoniga ta’siri nuqtayi nazaridan qarab chiqish maqsadga muvo- fiq hisoblanadi. Agrosanoat majmuasi infratuzilmasi tarkibiga ish­lab chiqarish, ijtimoiy va bozor infratuzilma tizimlari kiradi. 0‘z tarkibiga ishlab chiqarish vositalarining me’yorida, davr davomida faoliyat ko‘rsatishini ta’minlovchi va ular ish qobiliyatining saqlab qolinishiga zamin yaratuvchi tarmoqlami qamrab turuvchi ishlab chiqarish infratuzilmasi institutlari tizimini shakllantirishga alo- hida e’tbor qaratish lozim.
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi va infratuzilmaviy ta’minot tizimlarining fimksional vazifalari shundan iboratki, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi faoliyatining natijasi moddiy obyekt- mahsulot ishlab chiqarish bo‘lib hisoblansa, infratuzilmaviy ta’minot esa takror ishlab chiqarish uchun, asosiy ishlab chiqa- rishning hech qanday muammolarsiz va uzluksiz amalda bo‘lishi uchun shart-sharoitlami ta’minlab beradi. Agrosanoat majmuasi infratuzilmasining asosiy belgisi bo'lgan agrar sohada takror ish­lab chiqarishning umumiy shart-sharoitlarini ta’min etishdan kelib chiqqan holda, moddiy boyliklar, inson resurslari, tabiiy resurslar- ni takror ishlab chiqarish uchun umumiy shart-sharoitlami yaratib beruvchi takror ishlab chiqarish jarayonlari obyektlariga bog‘liq ravishda ishlab chiqarish, ijtimoiy va ekologik infratuzilmalarning sifat belgilarini aniqlash mumkin.
0‘zbekiston Rspublikasida bozor infratuzilmasi tizimining iqtisodiy-huquqiy asoslari shakllanib takomillashib borayotgan bir vaqtda qishloq ishlab chiqarish infratuzilmasining rivojlani-
40
slii agrar sektorda miqdor va sifat o‘zgarishlariga olib kelmoqda. t'hunki, qishloq xo‘jaligida hozirgi zamon ishlab chiqarish in- Гга l uzilmasi korxonalari xizmatlari tizimining shakllanishi ishlab chiqarishning samaradorligini oshirish bilan birga qishloq aholi- sining turmush darajasini yaxshilash va bandlik muammosini hal ctishda muhim o‘rin tutadi. Qishloq ishlab chiqarish infratuzilma- sining har tomonlama mukammal rivojlanishini ta’rninlashning mazmun, mohiyati, tarkibi va o‘ziga xos xususiyatlarini belgilash iqtisodiyotni modemizatsiyalash sharoitida dolzarb axamiyatga cga.
Mazkur masalalaming yoritilishi bo‘yicha turli yondashuvlar qator olimlar va soha mutaxassislarining ilmiy ishlarida o‘z aksini lopgan.
Ulaming ko‘pchiligi qishloq xo‘jaligi infratuzilmasini o‘rganishda ASM tarkibiy tuzilishiga tayangan. Albatta, bu bejiz emas, chunki infratuzilma ASMning ajralmas tarkibiy qismidir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar va xizmatlaming oldi-sotdi munosabatlarining talab va taklif qonuni asosida amalga oshirili- shi, ASM tarkibida mustaqil ishlab chiqarish infratuzilma xiz­matlari tizimining shakllanib faoliyat ko‘rsatishini taqozo qiladi. Ta’kidlash joizki, qishloq ishlab chiqarish infratuzilmasi xizmatlari ASMning asosiy fondlari, yalpi tovar mahsuloti hamda umumiy band bo‘lgan kishilari tarkibida nisbatan kamroq ulushga egaligi- ga qaramasdan, u ASMning rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Bunday g‘oyani ilgari surishimizning у ana bir omili ishlab chiqar­ish infratuzilmasining o‘ziga xos bo‘lgan takror ishlab chiqarish uchun umumiy sharoitlar yaratish xususiyatiga egaligidir. Ya’ni, infratuzilma ASM tizimidagi I, II va III bo‘g‘inlami vositachi sifa- tida ko‘rsatadigan xizmatlari orqali bir-birini hamda iste’molchilar bilan bog‘lab turadi.
Qfshloq ishlab chiqarish infratuzilmasi mehnat taqsimoti (ba’zi hollarda avlodlar mehnati) natijasida vujudga kelib doimiy ravish- da takomillashib boruvchi qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarish va qishloq aholisining takror ishlab chiqarish talablariga mos umu-
41
miy shart-sharoitlar yaratib beruvchi hamda soha mahsulotlarining raqobatbardoshligini va ishchi kuchining sifat ko‘rsatkichlarini oshirishni ta’minlash uchun xizmat qiladigan tarmoqlar va kor- xonalar majmuidir.