1-§. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va uslublari. Kimyoviy va mexanik texnologiyalar haqida tushuncha

2-§. Jahon kimyo sanoati 
Kimyo sanoati zamonaviy iqtisodiyotning muhim tarmoqlaridan biridir. 
Uning mahsulotlari (70 ming dona) turli xil isteʻmol tovarlarini ishlab chiqarishda, 
shuningdek, koʻp miqdorda – iqtisodiyotning qishloq xoʻjaligida, ishlab chiqarish, 
qurilish va xizmat koʻrsatish sohalarida keng qoʻllaniladi. Kimyo sanoatining oʻzi 
oʻzi ishlab chiqargan kimyoviy mahsulotning 25 foizidan ortigʻini isteʻmol qiladi. 
Avtomobillar, toʻqimachilik, tikuvchilik sanoati, metallurgiya va boshqalar uning 
mahsulotlarini eng muhim isteʻmolchilari hisoblanadi. 
Kimyoviy mahsulotlarni toʻrt toifaga boʻlish mumkin:
asosiy kimyoviy moddalar (ular sanoatning butun dunyo ishlab 
chiqarishining 35 – 37% ni tashkil etadi);
hayotiy zarur kimyoviy mahsulotlar ( – life science) (30%);
maxsus kimyoviy moddalar (20 – 25%);
isteʻmol kimyoviy mollari (taxminan 10%). 
Asosiy kimyoviy moddalar yoki “tovar” kimyoviy moddalarga polimerlar, 
koʻp tonnajli neft kimyosi, sanoat asosidagi kimyoviy moddalar, noorganik 
kimyoviy moddalar va oʻgʻitlar kiradi. Soʻnggi yigirma yil ichida kimyo 
sanoatining ushbu segmenti nisbatan past surʻatlar bilan rivojlandi – dunyo yalpi 
ichki mahsulotining oʻrtacha yillik darajasining 50 – 70% tashkil qildi. Asosiy 
rolni polimerlar (barcha turdagi plastmassa va texnogen tolalarni oʻz ichiga olgan) 
oʻynaydi, bu asosiy kimyoviy moddalar sotilishining 33 foizini tashkil etadi. 
Hayotiy zarur kimyoviy mahsulotlar (kimyoviy sanoat ishlab 
chiqarishining 30 foizini tashkil etadi) biologik moddalar, farmatsevtika, 
diagnostika dori – darmonlari, veterinariya dori – darmonlari, vitaminlar va 
pestitsidlarni oʻz ichiga oladi. Kimyo sanoatining ushbu segmenti eng yuqori 
surʻatlarda rivojlanmoqda, bu jahon yalpi ichki mahsulotining oʻrtacha yillik oʻsish 
surʻatlaridan 1,5 – 6 baravar yuqoriga toʻgʻri keladi.
Bundan tashqari, kimyoning eng koʻp talab qilinadigan sohasi: bu erda ilmiy–
tadqiqot va ilmiy-tadqiqot ishlari xarajatlari sotilishning 15 – 25% ni tashkil qiladi. 

---

Hayotiy zarur kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish AQShning Oziq – ovqat va 
dorivor moddalar boʻyicha maʻmuriyati kabi maxsus organlar tomonidan juda 
yuqori texnik xususiyatlar va davlat tomonidan tartibga solish va nazorat qilish 
bilan tavsiflanadi. Pestitsidlar deb ataladigan oʻsimliklarni himoya qiluvchi 
kimyoviy moddalar ushbu kimyoviy moddalarning taxminan 10 foizini tashkil 
qiladi va gerbitsidlar, insektitsidlar va fungitsidlarni oʻz ichiga oladi.